آينه داران آفتاب

نگارش زندگینامه شهدای کربلا نخستین بار از قرن سوم آغاز شد. کهن ترین رساله در این باره رساله تسمیة من قتل مع الحسین است که سالها پیش توسط استاد علامه سید محمدرضا جلالی در مجله تراثنا منتشر شد. چند دهه پیش هم مرحوم سماوی کتاب ابصار العین فی انصار الحسین را نوشت. کتابی هم محمد مهدی شمس الدین در این بار منتشر کرد.

اکنون با کتاب تازه و مفصلی در این باره روبرو هستیم.محمدرضا سنگری، پژوهشگر، روایت متفاوت خود را از شهدای عاشورا در کتابی دو جلدی با نام "آیینه‌داران آفتاب" عرضه کرده است.

دکتر سنگری خود در این زمینه می گوید : «کتاب "آیینه داران آفتاب" که آخرین اثر من است، در زمینه مطالعات عاشورایی است. در این کتاب که حدود هزار و پانصد صفحه حجم دارد، تمام یاران اباعبدالله حسین(ع) را با یک چینش متفاوت که در طول تاریخ تشیع سابقه نداشته است به مخاطب عرضه می‌کنم. همچنین این کتاب همراه با تحلیل‌ها و مطالعات دقیقی است که حاصل هشت سال تحقیق مستمر بنده است.

این کتاب  یک مقدمه بسیار مفصل دارد که من در آن تمام زمینه‌های تاریخی و جغرافیایی واقعه عاشورا را بررسی می‌کنم؛ این‌که اصحاب امام حسین(ع) چه کسانی هستند، چه ویژگی‌هایی داشتند، و از کجا آمده‌اند. همچنین مراحل و منازلی را که امام حسین(ع) طی کرده است، در این کتاب بررسی می‌شود.
در واقع من با نقد آثار گذشته به دسته‌بندی اصحاب امام حسین(ع) می‌پردازم و مجموعه اصحاب آن امام را بر اساس زمان شهادت به هفت دسته تقسیم کرده‌ام: «شهدای پیش از کربلا، شهدای تیرباران صبح، شهدای جنگ تن به تن، ش هیدان نماز، شهدای پس از نماز، شهدای بنی‌هاشم و شهدای پس از کربلا. آماری را که در این کتاب  از شهیدان عاشورا دآمده است 153 نفر است که با آماری که معمولا دیگران می‌دهند، متفاوت است. این آمار با روایت امام صادق(ع) دقیقا هم‌خوان است.»

آينه داران آفتاب از يك مقدمه و چهار فصل تشكيل شده است كه بدين ترتيب است:
فصل اول: مباحث تحليلي، جايگاه و فضايل اصحاب حسين
اين فصل به مباحث زير پرداخته است:
فضيلت ها و ويژگي هاي ياران حسين
پيوند و رابطه امام با ياران
سيرت، رفتار و شباهت صحابه دو انقلاب، عاشورا و عصر ظهور
شناخت صحابه، تقسيم بندي
گذرگاه ها و منازل راه از مكه تا كربلا
مختصات ديگر حادثه كربلا
فصل دوم: شهيدان پيشاهنگ
در اين فصل اين شهدا هستند:
سليمان بن رزين، غلام حسين بن علي
مسلم بن عقيل بي ابي طالب
هاني بن عروه
عبدالاعلي بن يزيد كلبي
عبدالله بن يقطر
قيس بن مسهر صيداوي
عباس بن جعده جدلي
عبيد الله بن عمرو بن عزيز كندي
عبد الله بن حارث نوفلي
عماره بن صلحب ازدي
حنظله بن مروه همداني
فصل سوم: شهيدان نبرد نخستين كه عبارتند از:
عبد الرحمن بن عبد رب انصاري خزرجي
كنانه بن عتيق تغلبي
جبله بن علي (عبد الله) شيباني
عمران بن كعب اشجعي
منيع بن زياد (رقاد)
عقبه بن صلت جهني
مجمع بن زياد جهني
عباد بن مهاجر بن ابومهاجر جهني
سليمان بن سليمان ازدي
قاسم بن حبيب ازدي
عمرو (عمر) بن ضبيعه تيمي
حبشه (حبشي) بن قيس
زيد بن معقل (بدر، يزيد، منذر)
عمار (عامر) بن حسان طايي
قعنب بن عمرو تمري
حباب بن عامر (عمرو)
سالم بن عمرو بن عبد الله
زهير بن بشر خثعمي يا زهير بن بشير
نعيم بن عجلان انصاري خزرجي
سيف بن مالك (عبد الله) عبدي بصري
خزيمه كوفي
اميه بن سعد طائي (ابوصمصام)
قارب بن عبد الله بن اُريقط (اُريقد) دئلي يا ديلمي
ادهم بن اميه عبدي بصري
مسلم بن كثير (كثير) اعرج
بكربن حي بن تيم الله بن ثعلبه تيمي
سالم مولي (غلام) عامر بن مسلم عبدي
نصر بن ابي نيزر
نعمان بن عمرو ازدي راسبي
مسعود بن حجاج تيمي
جندب بن حجير كندي (جندب بن مجير كندي)
حجير جندب بن حجير
زهير بن سليم ازدي
حرث (حارث) بن امرؤ القيس كندي
عامر بن مسلم عبدي
سالم بن عامر بن مسلم
زاهر بن عمرو كندي
عمار بن ابي سلامه دالاني
قاسط بن زهير تغلبي
مقسط بن زهير بن حارث
كردوس بن زهير تغلبي
شبيب بن جراد
عمر بن جندب حضرمي
عبيد الله بن يزيد بن ثبيط عبدي بصري
حلاس بن عمر ازدي راسبي
عبد الله بن يزيد بن ثبيط عبدي بصري
حارث بن نبهان (حرث بن نبهان)
عبد الله بن بشر بن ربيعه خثعمي
سعد بن حرث (حارث) خزاعي يا سعد خزاعي
حجاج بن بدر (زيد يا بكر يا يزيد) تميمي سعدي
جابر بن حجاج تيمي
فصل چهارم: شهيدان نبرد تن به تن
در اين فصل اين شهدا معرفي شده اند:
عبد الله بن عمير كلبي (ابووهب) و ام وهب (هانيه)
حربن يزيد رياحي
مصعب بن حر بن يزيد رياحي
قره يا عروه يا عزه (غلام حر)
علي بن حر رياحي
جوين بن مالك بن قيس بن ثعلبه تيمي يا ضُبعي
منحج (منهج) بن سهم
يزيد بن حصين الهمداني المشرفي
يزيد بن مغفل بن جعف
سعد بن حنظله تميمي
خالد بن عمرواسدي صيداوي
يزيد بن ثبيط عبدي بصري (زيد يا بدر ثبيت قيسي عبدي)
شبيب بن عبد الله نهشلي (ابوعمرو نهشلي)
حنظلة بن اسعد شبامي
سيف بن حرث (حارث)
مالك بن عبد الله بن سريع جابري
يزيد بن مهاجر (مهاصر) بهدلي (ابوشعثاء)
عمير (عمرو) بن عبد الله مذحجي
جابر بن عروة بن الغفاري
جون بن حوي


دکتر محمد رضا سنگری که سال 1333 در شوش به دنیا آمده، فارغ‌التحصیل دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است. کتاب "بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس" اثر این نویسنده که در سه جلد نوشته شده به عنوان برترین کتاب سال دفاع مقدس شناخته شده است.

"سوگ سرخ"، "حنجره معصوم"، "کرشمه‌های قلم"، "یادهای سبز" و "پیوند دو فرهنگ عاشورا و دفاع مقدس" از دیگر آثار سنگری به شمار می‌آید.