کد مطلب : ۳۳۰۹۴
معممی‌مقدم مدیر کل تشکل‌های دینی و مراکز فرهنگی سازمان تبلیغات
باید کارکردهای اجتماعی هیئات مذهبی را تقویت کنیم
دعبل/ احسان محمدی: «رضا معممی مقدم»، مدیر کل تشکل‌های دینی و مراکز فرهنکی سازمان تبلیغات اسلامی است. به عقیدة ایشان: «امروز هیئت‌های مذهبی باید در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی اقدام کنند». پس از شنیدن این موضوع بر آن شدیم تا با ایشان در خصوص این موضوع و اقتضائات و پیش زمینه‌هایش گفت‌وگو کنیم.
رضا معممی مقدم معتقد است: در شرایطی که جامعه به آسیب‌هایی چون طلاق، اعتیاد و مفاسد اجتماعی مبتلاست، عجیب است که یک هیئت هزار نفر را اطعام کند، اما در مجاورت و همسایگی آن یک زندانی جرایم غیر عمد به‌خاطر اشتباه در زندان باشد.
گفت‌وگوی «دعبل» با مدیر کل تشکل‌های دینی و مراکز فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی را دربارة این موضوع و اقداماتی که در این خصوص انجام شده، در ادامه بخوانید:
جناب مقدم منظور شما از این‌که هیئت‌های مذهبی باید در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی حرکت کنند، چیست؟
مقدم: هیئات مذهبی برای این‌که حول امام معصوم(ع) باشند، باید پا جای سیرة عملی آنها بگذارند. سیرة عملی معصومین ناظر به این بوده که بخشی از زندگی خودشان را در ساحت‌های اجتماعی هزینه کنند. نمونه‌های بارز این حقیقت در حیات امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و سایر ائمه قابل مشاهده است. حضرت به آن سائل، در راه مانده و ابن سبیل کمک می‌کند. هیئات مذهبی نیز برای این‌که بتوانند نقش واقعی و نه صرفاً صوری برای اعتلای آرمان‌های ائمه ایفا کنند، باید کارکردهای اجتماعی خود را تقویت کنند. ما الان با آسیب‌های اجتماعی‌ای مواجه هستیم که دغدغة اول رهبر انقلاب و مسئولان ارشد نیز است. پنجمین جلسة بحث آسیب‌های اجتماعی 23 اردیبهشت‌ماه در محضر آقا برگزار شد. این جلسات هر شش ماه یک بار برگزار می‌شود. اکنون بنا به دلایلی با یک‌سری آسیب‌ها مثل طلاق، اعتیاد، مفاسد اجتماعی و مواردی از این دست مواجه‌ایم. در چنین شرایطی تصور کنید یک هیئت مذهبی مثلاً هزار نفر را اطعام کند، اما در مجاورت و همسایگی آن هیئت یک زندانی جرایم غیر عمد داشته باشیم که به خاطر اشتباه در زندان است!
وقتی مرد یک خانواده در زندان باشد، زن خانواده در عسر و حرج قرار می‌گیرد، دختر خانواده در معرض فساد و پسر خانواده در معرض اعتیاد قرار می‌گیرد. همة ما در یک قایق سوار شده‌ایم و فردا می‌بینیم که همین فرد هیئتی هم متأثر از گرفتاری‌های همسایة خود قرار گرفته که به آن توجه نکرده است.
این توجه را چطور می‌توان در هیئات مذهبی درونی و دائمی کرد؟
مقدم: هیئت‌های مذهبی ما امروز باید فرزند زمان خودشان باشند. به تعبیر دیگر هیئت مذهبی‌ای که هزار سال پیش اقامة عزا می‌کرده با هیئت مذهبی امروز باید متفاوت باشد. ببینید کلید و قفل خانه‌ها در این صد سال اخیر چقدر تنوع پیدا کرده است. آیا هنوز کلون روی در است؟ نه، همه چیز عوض شده، الکترونیک و ریموتی شده است؛ هیئت‌های مذهبی هم باید همین‌جوری عمل کنند. در هیئت مذهبی سنت مذهبی باید بر اساس سنت مذهبی معصومین(ع) صورت گیرد و شکل ارائه‌اش باید جذاب و قابل قبول باشد تا مخاطب را جذب کند.
شما برای این‌که این دیدگاه محقق شود و هیئات مذهبی و مجموعه‌های ذیل برنامه‌ریزی‌های شما فرزند زمان خود باشند، در مجموعه‌هایی مثل شورای هیئات مذهبی، کانون مداحان و شعرای مذهبی و مجمع عالی کانون‌های فرهنگی و تبلیغی چه اقداماتی انجام می‌دهید؟
مقدم: ما سعی کردیم با ساماندهی هیئات مذهبی و ارتباط مستمر با این جامعة هدف اولویت‌ها و دغدغه‌های فرهنگی را به گوش افراد متدین برسانیم؛ مثلاً حاج «رسول خدادادیان»، نایب‌رئیس کانون مداحان، در یک روز از چهار نفری که پای چوبة دار رفته‌اند وساطت می‌کند و سه نفر را از مرگ نجات می‌دهد. این باور و گفتمان و نگرش که ایشان باید آنجا نقش‌آفرین باشد چگونه به وجود آمده است؟ در این خصوص ما مرتباً اولویت‌ها را به مخاطب خود انتقال دادیم و به او گفته‌ایم که شما باید در جهت‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های خودتان در این موضوعات ورود پیدا کنید و به آنها هویت هم داده‌ایم. به آنها گفته‌ایم شما افراد مورد وثوق و ریش‌سفید جامعه هستید. شما نمی‌توانید نسبت به پدیده‌های اجتماعی پیرامونی خود بی‌تفاوت باشید. به این ترتیب ایشان به این باور رسیده و نقش‌آفرین شده است.
در کرمان رئیس شورای هیئات مذهبی اکنون بیشترین حضورش در بحث زندان‌ها و آزادی زندانیان جرایم غیر عمد است؛ این موضوع فقط محدود به این استان نیست. ما یک گزارش از استان‌ها گرفتیم که نشان می‌دهد درخصوص آسیب‌های اولویت‌دار اجتماعی یعنی طلاق، اعتیاد، مفاسد اجتماعی و زندانیان جرایم غیر عمد چه عملکردی داشته‌اند؛ الحمدلله همة استان‌ها نقش‌آفرین بوده‌اند. جالب این‌جاست که قوة قضائیه یا وزارت کشور که نتیجة اقدامات را می‌بینند به دنبال تفاهم‌نامة همکاری هستند. در این خصوص ما ایجاد انگیزش می‌کنیم و جامعة هدف سازمان یعنی هیئات مذهبی، مداحان، انجمن‌ها، کانون‌های فرهنگی ـ تبلیغی را برای نقش‌آفرینی در ساحت‌های اجتماعی تشویق می‌کنیم.
جناب مقدم آیا مجموعه‌هایی که نام برده شدند، بضاعت علمی لازم برای این کار را دارند؟ کار فرهنگی مخصوصاً در حوزة آسیب‌های اجتماعی مقولة حساسی است و منابع انسانی متخصص نیاز دارد. در این خصوص چه ملاحظاتی دارید؟
مقدم: این سؤال مهمی است. یکی از چالش‌های اساسی ما در حوزة آسیب‌های اجتماعی، اقدامات احساسی و بدون منطق برخی مردم، روحانیان و تشکل‌های مردمی برای کمک‌رسانی به ساکنان برخی حاشیة شهرها و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی است. مثلاً فلان حاشیة شهر محل رجوع خلافکاران است و ما می‌گوییم باید آن را پاک کنیم؛ چون ساخت این بنا، آب آن و برق آن دزدی و غیر قانونی است؛ اما با تبلیغات در فضای مجازی به آنها کمک می‌کنند و در نتیجه وقتی به فرد می‌گوییم در ازای خانه‌ات خانة بهتری واقع در محدودة نقشة جامع شهر به تو داده می‌شود، برو آنجا زندگی کن؛ می‌گوید نمی‌روم؛ چون این‌جا برایم ارزش افزوده و آورده دارد. من این‌جا نشسته‌ام برایم غذا و امکانات می‌آورند، فرزندم را شهر بازی می‌برند و ... . آنها نیز فکر می‌کنند که دارند کار فرهنگی انجام می‌دهند!
کار فرهنگی در این کشور مظلوم واقع شده است؛ الان اگر شما به من بگویید که مثلاً به‌خاطر آپاندیس باید پهلویت را بشکافیم، من می‌گویم ببخشید من خیلی شما را دوست دارم، شما آدم مؤمنی هستید، اما شما متخصص علم پزشکی نیستید، اگر به من بگویید بیایید در این اتاق این ستون را برداریم تا نمای اتاقت بهتر شود، می‌گویم من شما را قبول دارم؛ اما شما معمار یا مهندس نیستید. در حوزة فرهنگ همه نظر می‌دهند. مشکل این‌جاست. بدون تردید هر اقدامی در این حوزه نیازمند آموزش و کارِ کارشناسی است. حتماً ما باید کسانی را که تشویق به نقش‌آفرینی در این حوزه می‌کنیم، پیش‌تر آماده کرده باشیم. برای این منظور ما با بهره‌گیری از روان‌شناسان و متخصصان خبره، کارگاه‌های توانمندسازی برای مواجهه با آسیب‌های اجتماعی برگزار می‌کنیم.
اکنون گزارش‌های شیرینی از ورود هیئت‌های مذهبی و جامعة هدف‌مان در مواجهه با آسیب‌هایی مثل طلاق و مواد مخدر داریم که نقش‌آفرینی آنها در حل مشکلات مثمر بوده است. به اعتقاد ما نفس وجود مسجد، هیئات و فعالیت مذهبی باعث کاهش آسیب‌های اجتماعی است؛ چون من اگر در خیابان با یک نفر برخورد کنم، آستانة تحملم را از دست بدهم، یک چاقو درآورم، دلیلش این است که من الا بذکر الله تطمئن القلوب نیستم. یک فرد مذهبی زود برآشفته نمی‌شود، آستانة تحملش بالاست. اگر من سمت مواد مخدر می‌روم به‌خاطر این است که اهل دین، مذهب و نماز نبودم که من را به آرامش برساند. اگر غیر از این بود من با یک صلوات گفتن، با ذکر گفتن به آرامش می‌رسیدم. شخص چون ارتباط عمیق و معناداری را با دین و آموزه‌های دینی پیدا نکرده است، برای آرامش خود به افیون پناه می‌برد.
یک نکتة مهم نیز این است که ما نمی‌گوییم آسیب به وجود آید، بعد ما آن را درمان کنیم. ما اصلاً نباید بگذاریم آسیب به وجود آید؛ یعنی پیشگیری مقدم بر درمان است. ما این‌جا می‌توانیم نقش‌آفرین باشیم. اکنون به‌رغم این‌که ما در حوزة آسیب‌های اجتماعی آمار ناامیدکننده‌ای داریم، اگر همین فعالیت‌های مذهبی نبود، با وضع اسف‌بارتری مواجه بودیم.
رضا معممی مقدم معتقد است: در شرایطی که جامعه به آسیب‌هایی چون طلاق، اعتیاد و مفاسد اجتماعی مبتلاست، عجیب است که یک هیئت هزار نفر را اطعام کند، اما در مجاورت و همسایگی آن یک زندانی جرایم غیر عمد به‌خاطر اشتباه در زندان باشد.
گفت‌وگوی «دعبل» با مدیر کل تشکل‌های دینی و مراکز فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی را دربارة این موضوع و اقداماتی که در این خصوص انجام شده، در ادامه بخوانید:
جناب مقدم منظور شما از این‌که هیئت‌های مذهبی باید در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی حرکت کنند، چیست؟
مقدم: هیئات مذهبی برای این‌که حول امام معصوم(ع) باشند، باید پا جای سیرة عملی آنها بگذارند. سیرة عملی معصومین ناظر به این بوده که بخشی از زندگی خودشان را در ساحت‌های اجتماعی هزینه کنند. نمونه‌های بارز این حقیقت در حیات امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و سایر ائمه قابل مشاهده است. حضرت به آن سائل، در راه مانده و ابن سبیل کمک می‌کند. هیئات مذهبی نیز برای این‌که بتوانند نقش واقعی و نه صرفاً صوری برای اعتلای آرمان‌های ائمه ایفا کنند، باید کارکردهای اجتماعی خود را تقویت کنند. ما الان با آسیب‌های اجتماعی‌ای مواجه هستیم که دغدغة اول رهبر انقلاب و مسئولان ارشد نیز است. پنجمین جلسة بحث آسیب‌های اجتماعی 23 اردیبهشت‌ماه در محضر آقا برگزار شد. این جلسات هر شش ماه یک بار برگزار می‌شود. اکنون بنا به دلایلی با یک‌سری آسیب‌ها مثل طلاق، اعتیاد، مفاسد اجتماعی و مواردی از این دست مواجه‌ایم. در چنین شرایطی تصور کنید یک هیئت مذهبی مثلاً هزار نفر را اطعام کند، اما در مجاورت و همسایگی آن هیئت یک زندانی جرایم غیر عمد داشته باشیم که به خاطر اشتباه در زندان است!
وقتی مرد یک خانواده در زندان باشد، زن خانواده در عسر و حرج قرار می‌گیرد، دختر خانواده در معرض فساد و پسر خانواده در معرض اعتیاد قرار می‌گیرد. همة ما در یک قایق سوار شده‌ایم و فردا می‌بینیم که همین فرد هیئتی هم متأثر از گرفتاری‌های همسایة خود قرار گرفته که به آن توجه نکرده است.
این توجه را چطور می‌توان در هیئات مذهبی درونی و دائمی کرد؟
مقدم: هیئت‌های مذهبی ما امروز باید فرزند زمان خودشان باشند. به تعبیر دیگر هیئت مذهبی‌ای که هزار سال پیش اقامة عزا می‌کرده با هیئت مذهبی امروز باید متفاوت باشد. ببینید کلید و قفل خانه‌ها در این صد سال اخیر چقدر تنوع پیدا کرده است. آیا هنوز کلون روی در است؟ نه، همه چیز عوض شده، الکترونیک و ریموتی شده است؛ هیئت‌های مذهبی هم باید همین‌جوری عمل کنند. در هیئت مذهبی سنت مذهبی باید بر اساس سنت مذهبی معصومین(ع) صورت گیرد و شکل ارائه‌اش باید جذاب و قابل قبول باشد تا مخاطب را جذب کند.
شما برای این‌که این دیدگاه محقق شود و هیئات مذهبی و مجموعه‌های ذیل برنامه‌ریزی‌های شما فرزند زمان خود باشند، در مجموعه‌هایی مثل شورای هیئات مذهبی، کانون مداحان و شعرای مذهبی و مجمع عالی کانون‌های فرهنگی و تبلیغی چه اقداماتی انجام می‌دهید؟
مقدم: ما سعی کردیم با ساماندهی هیئات مذهبی و ارتباط مستمر با این جامعة هدف اولویت‌ها و دغدغه‌های فرهنگی را به گوش افراد متدین برسانیم؛ مثلاً حاج «رسول خدادادیان»، نایب‌رئیس کانون مداحان، در یک روز از چهار نفری که پای چوبة دار رفته‌اند وساطت می‌کند و سه نفر را از مرگ نجات می‌دهد. این باور و گفتمان و نگرش که ایشان باید آنجا نقش‌آفرین باشد چگونه به وجود آمده است؟ در این خصوص ما مرتباً اولویت‌ها را به مخاطب خود انتقال دادیم و به او گفته‌ایم که شما باید در جهت‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های خودتان در این موضوعات ورود پیدا کنید و به آنها هویت هم داده‌ایم. به آنها گفته‌ایم شما افراد مورد وثوق و ریش‌سفید جامعه هستید. شما نمی‌توانید نسبت به پدیده‌های اجتماعی پیرامونی خود بی‌تفاوت باشید. به این ترتیب ایشان به این باور رسیده و نقش‌آفرین شده است.
در کرمان رئیس شورای هیئات مذهبی اکنون بیشترین حضورش در بحث زندان‌ها و آزادی زندانیان جرایم غیر عمد است؛ این موضوع فقط محدود به این استان نیست. ما یک گزارش از استان‌ها گرفتیم که نشان می‌دهد درخصوص آسیب‌های اولویت‌دار اجتماعی یعنی طلاق، اعتیاد، مفاسد اجتماعی و زندانیان جرایم غیر عمد چه عملکردی داشته‌اند؛ الحمدلله همة استان‌ها نقش‌آفرین بوده‌اند. جالب این‌جاست که قوة قضائیه یا وزارت کشور که نتیجة اقدامات را می‌بینند به دنبال تفاهم‌نامة همکاری هستند. در این خصوص ما ایجاد انگیزش می‌کنیم و جامعة هدف سازمان یعنی هیئات مذهبی، مداحان، انجمن‌ها، کانون‌های فرهنگی ـ تبلیغی را برای نقش‌آفرینی در ساحت‌های اجتماعی تشویق می‌کنیم.
جناب مقدم آیا مجموعه‌هایی که نام برده شدند، بضاعت علمی لازم برای این کار را دارند؟ کار فرهنگی مخصوصاً در حوزة آسیب‌های اجتماعی مقولة حساسی است و منابع انسانی متخصص نیاز دارد. در این خصوص چه ملاحظاتی دارید؟
مقدم: این سؤال مهمی است. یکی از چالش‌های اساسی ما در حوزة آسیب‌های اجتماعی، اقدامات احساسی و بدون منطق برخی مردم، روحانیان و تشکل‌های مردمی برای کمک‌رسانی به ساکنان برخی حاشیة شهرها و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی است. مثلاً فلان حاشیة شهر محل رجوع خلافکاران است و ما می‌گوییم باید آن را پاک کنیم؛ چون ساخت این بنا، آب آن و برق آن دزدی و غیر قانونی است؛ اما با تبلیغات در فضای مجازی به آنها کمک می‌کنند و در نتیجه وقتی به فرد می‌گوییم در ازای خانه‌ات خانة بهتری واقع در محدودة نقشة جامع شهر به تو داده می‌شود، برو آنجا زندگی کن؛ می‌گوید نمی‌روم؛ چون این‌جا برایم ارزش افزوده و آورده دارد. من این‌جا نشسته‌ام برایم غذا و امکانات می‌آورند، فرزندم را شهر بازی می‌برند و ... . آنها نیز فکر می‌کنند که دارند کار فرهنگی انجام می‌دهند!
کار فرهنگی در این کشور مظلوم واقع شده است؛ الان اگر شما به من بگویید که مثلاً به‌خاطر آپاندیس باید پهلویت را بشکافیم، من می‌گویم ببخشید من خیلی شما را دوست دارم، شما آدم مؤمنی هستید، اما شما متخصص علم پزشکی نیستید، اگر به من بگویید بیایید در این اتاق این ستون را برداریم تا نمای اتاقت بهتر شود، می‌گویم من شما را قبول دارم؛ اما شما معمار یا مهندس نیستید. در حوزة فرهنگ همه نظر می‌دهند. مشکل این‌جاست. بدون تردید هر اقدامی در این حوزه نیازمند آموزش و کارِ کارشناسی است. حتماً ما باید کسانی را که تشویق به نقش‌آفرینی در این حوزه می‌کنیم، پیش‌تر آماده کرده باشیم. برای این منظور ما با بهره‌گیری از روان‌شناسان و متخصصان خبره، کارگاه‌های توانمندسازی برای مواجهه با آسیب‌های اجتماعی برگزار می‌کنیم.
اکنون گزارش‌های شیرینی از ورود هیئت‌های مذهبی و جامعة هدف‌مان در مواجهه با آسیب‌هایی مثل طلاق و مواد مخدر داریم که نقش‌آفرینی آنها در حل مشکلات مثمر بوده است. به اعتقاد ما نفس وجود مسجد، هیئات و فعالیت مذهبی باعث کاهش آسیب‌های اجتماعی است؛ چون من اگر در خیابان با یک نفر برخورد کنم، آستانة تحملم را از دست بدهم، یک چاقو درآورم، دلیلش این است که من الا بذکر الله تطمئن القلوب نیستم. یک فرد مذهبی زود برآشفته نمی‌شود، آستانة تحملش بالاست. اگر من سمت مواد مخدر می‌روم به‌خاطر این است که اهل دین، مذهب و نماز نبودم که من را به آرامش برساند. اگر غیر از این بود من با یک صلوات گفتن، با ذکر گفتن به آرامش می‌رسیدم. شخص چون ارتباط عمیق و معناداری را با دین و آموزه‌های دینی پیدا نکرده است، برای آرامش خود به افیون پناه می‌برد.
یک نکتة مهم نیز این است که ما نمی‌گوییم آسیب به وجود آید، بعد ما آن را درمان کنیم. ما اصلاً نباید بگذاریم آسیب به وجود آید؛ یعنی پیشگیری مقدم بر درمان است. ما این‌جا می‌توانیم نقش‌آفرین باشیم. اکنون به‌رغم این‌که ما در حوزة آسیب‌های اجتماعی آمار ناامیدکننده‌ای داریم، اگر همین فعالیت‌های مذهبی نبود، با وضع اسف‌بارتری مواجه بودیم.
