کد مطلب : ۵۹۳۰
آیت‌الله مصطفوی:
«عمرکشان» روز جشن مرگ «عمرسعد» است، نه خلیفه دوم
به گزارش خیمه، در رابطه با «عمرکشان»، با آيت‌الله سيدحسن مصطفوي، استاد اخلاق و قرآن و عضو هيأت علمي دانشگاه امام صادق(ع) به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
* فلسفه جشن‌هاي ماه ربيع چيست؟
مصطفوی: نهم ربيع الاول سال 260 هجري قمري اولين روز امامت حضرت ولي‌عصر(عج) است، يعني حضرت امام حسن عسکري(ع) در هشتم ربيع الاول به شهادت رسيدند و امام زمان(عج) در روز نهم امامتشان شروع شد.
ايشان در آن موقع پنج‌ساله بودند، البته در ميان شيعيان اين موضوع چندان غير طبيعي نيست، زيرا که قبل از امام زمان(عج) حضرات معصومين ديگري چون امام جواد(ع) در سن هشت سالگي و امام هادي(ع) در سن شش سالگي به امامت رسيدند.
در حديثي از امام رضا(ع) به استناد از قرآن کريم، نبوت حضرت يحيي(ع) در 9 سالگي و نبوت حضرت عيسي(ع) در نوزادي مورد توجه قرار گرفته است که اين موضوع خود از اراده خداوند براي آزمودن مردم خبر مي‌دهد.
از سوي ديگر چون علم لازم براي امامت و نبوت لدني بوده و توسط خداوند عطا مي‌شود، ممکن است اين اراده الهي در هر سني که خودش صلاح بداند اتفاق بيفتد و البته وجود اين نمونه‌ها در ميان پيامبران و امامان شايد راهي است تا ذهن شيعيان آماده براي پذيرش امامت حضرت بقيه الله در سن پنج سالگي شود.
در هر صورت اين خود از معجزات الهي براي حضرت امام زمان(عج) است و ما شيعيان آن روز را روز بزرگي مي‌شماريم و جشن مي‌گيريم، زيرا حضرت مهدي امام حي و حاضر هستند و از اين جهت نسبت به ساير ائمه تقدم دارند.
البته شيعيان براي ولادت همه امامان شادي مي‌کنند، اما براي امام زمان(عج) از آن جهت که حاضر و ناظر هستند اولويت بيشتري وجود دارد.
از اين جهت تعظيم و بزرگداشت اين روز نيز مي‌تواند به عنوان يک وظيفه ديني مورد توجه قرار گيرد و در اين روز بيشتر براي سلامت وجود آن حضرت دعا شود و صدقه داده شود و... زيرا که اين کارها خود اعلام بيعت با آن امام بزرگوار است که چون غايب هستند با يادآوري و شادي در اين روز، اعلام بيعت و دوستي با حضرتش قلمداد مي‌گردد.
* پس موضوع جشن‌هايي كه با نام عيدالزهرا(س) برگزار مي‌شود، چيست؟
مصطفوی: از دو جهت شيعيان در اين روز به شادي مي‌پردازند و عيدالزهرا(س) مي‌نامند؛ اول اين روز، روزي است که مهدي آل محمد(عج) به امامت مي‌رسد و او کسي است که وعده تجلي حکومت عدل الهي بر روي زمين را داده است و انتقام مظلومان را مي‌گيرد و چه کساني مظلوم‌تر از اهل بيت(ع) که از همه نظر مورد ظلم و ستم قرار گرفتند و حقشان سلب شد.
حضرت مهدي(عج) دل حضرت زهرا(س) را با تحقق وعده الهي شاد خواهد کرد؛ از نظر ديگر اين روز، روز کشته شدن عمر سعد است، کسي که حادثه عاشورا را با آن شرحي که همه مي‌دانيد براي امام حسين(ع) و اهل بيتش رقم زد، کسي که خون‌هاي پاک زيادي را در صحراي کربلا به زمين ريخت، کسي که زينب کبري(س) و ديگر زنان خاندان رسول(ص) را به اسارت برد و هزاران ظلم ديگري که در حق شيعيان روا داشت.
روز نهم ربيع الاول روز کشته شدن عمرسعد ملعون به دست مختار ثقفي است، در اين روز مختار دستور داد سر او را از بدن جدا کردند؛ لذا از اين جهت هم روز نهم ربيع الاول روز شادي براي اهل بيت(ع) و حضرت زهرا(س) است.
بنده معتقدم اين مراسمي که با عنوان «عمرکشون» معروف شده است جشن گرفتن براي كشته شدن عمر سعد که قاتل اباعبدالله الحسين(ع) است، بوده و به غلط عوام نام عمر سعد را با خليفه دوم اشتباه گرفته‌اند و شايد هم خرافه‌گرايي برخي از نادانان و سوء استفاده دشمنان در اين اتفاق بي‌تاثير نبوده باشد.
* اما برمبناي همين تفكر جشن‌هاي بسياري برگزار مي‌شود و بعضاً افراط و تفريط‌هايي ديده مي‌شود كه نه شرع آن را تاييد مي‌كند، نه عرف؟
مصطفوی: به صورت کلي چه در جشن و شادي، چه در غم و اندوه و در همه کارهايمان ما نبايد پايمان را از حريم دين فراتر بگذاريم. برخي به غلط مي‌گويند که روز نهم ربيع الاول روز رفع القلم است، يعني هر کاري بکنيم گناهي بر ما نيست؟!
مگر چنين چيزي ممکن است؟ زيرا نظارت خداوند در هيچ حالتي از انسان برداشته نمي‌شود، مگر مي‌شود خداوند اين روز را رفع القلم کرده باشد و مجوز هرکاري را داده باشد.
از طرف ديگر اين مطلب مخالفت و تعارض آشکار با نص قرآن دارد، در سوره ق آيه 18 خداوند مي‌فرمايد که هيچ حرف و سخني تلفظ نمي‌شود مگر اينکه در آن لحظه فرشته‌اي آن را ثبت و ضبط مي‌کند.
خداوند فرموده حتي تمام حرف‌هاي ما را ثبت و ضبط مي‌کند و هيچ استثنايي هم برايش بيان نکرده آنوقت عده‌اي مي‌گويند هر گناهي مرتکب شويم بلا اشکال است؟ و به يک روايت مجعول و نادرست هم استناد مي‌کنند و وقتي با قرآن مقايسه مي‌شود، درست در مقابل است، پس بايد بر ديوار كوبيده شود و نمي‌توانيم آن را بپذيريم.
همچنين در سوره عنکبوت آيه 29 در بيان داستان قوم لوط مي‌فرمايد که آنها سه گناه بزرگ داشتند؛ اول اهل لواط بودند، دوم راهزني مي‌کردند و سوم اينکه در مجالسشان (حتي به شوخي) سخن زشت و ناروا بر زبان مي‌راندند، وقتي خداوند افعال و حرف‌هاي زشت ايشان در ميهماني‌هايشان را هم‌رديف دو گناه بزرگ ديگرشان مي‌شمارد، تکليف روشن است.
به نظر بنده آنچه در برخي مجالس شادي در اين روز ديده مي‌شود چيزي جز سوء استفاده از نام اهل بيت(ع) نيست، زيرا که به نام عيدالزهرا(س) کلمات و سخنان سخيف و زشت بر زبان مي‌رانند و افعال ناپسند و منکر مرتکب مي‌شوند که قطعاً مورد رضاي خداوند نيست.
شيعيان اهل بيت(ع) حتي در روز شادي هم بايد طوري شادي کنند که منکر واقع نشود، غيبت پشت سر افراد، دادن نسبت ناروا به قوميت‌ها، الفاظ و افعال زشت و زننده، همه و همه مورد تأييد اسلام نيست و موجب تقرب به خداوند و اهل بيت(ع) هم نمي‌شود.
بنده بررسي کرده‌ام و ديده‌ام که در برخي موارد برخي افعال مثل دروغ مصلحت‌آميز براي نجات جان فردي يا صلح و آشتي بين دو نفر و امثال آن مجاز دانسته شده، اما هيچ جا فحش دادن و سخنان بد استثنا نشده است؛ حتي قرآن مي‌فرمايد معبودهاي كفار را فحش ندهيد تا آنها هم روي عداوت به خدا ناسزا نگويند.
ما هم نبايد به برخي از عقايد ديگران ناسزا بگوييم و با اين كار اختلاف ايجاد كنيم تا آنها هم از روي لجاجت به مقدسات شيعه اهانت نكنند.
اميرالمؤمنين(ع) در جنگ صفين ديدند كه عده‌اي لشكر معاويه كه دشمن حضرت بودند را فحش مي‌دادند، اميرالمومنين(ع) فرمود: «حق نداريد فحش بدهيد، تنها مي‌توانيم با آنها بجنگيم.»
از اين رو ما نيز حق نداريم از الفاظ زشت و ناسزا در مجالس و جشن‌ها استفاده كنيم. بايد مواظب باشيم هم در روز نهم ربيع الاول و هم در همه روزهاي ديگر از مسير دين خارج نشويم.
* با اين اوصاف ريشه ترويج اين خرافات چه بوده است؟
مصطفوی: از قديم دشمنان اسلام به فكر ايجاد تفرقه ميان شيعه و سني بوده‌اند حتي بنده فكر مي‌كنم كه اين روز را همين دشمنان به نام خليفه دوم منصرف كرده‌اند در صورتي كه شواهد مستند تاريخي هيچكدام وفات عمربن خطاب را نهم ربيع ذكر نكرده‌اند، بلكه كشته شدن عمرسعد در اين روز بوده است، با اين وجود اين مسئله را دشمنان معروف كرده‌اند تا بين شيعيان و اهل سنت اختلاف بيندازند.
الان هم گروهي كه اين مجالس را با اين اوصاف برپا مي‌كنند و لعن عمومي مي‌گيرند، مخصوصاً در اين دنياي ارتباطات كه هيچ چيز مخفي نمي‌ماند، يا جاهلاً يا عامداً به دشمنان اسلام كمك كرده‌اند.
از طرف ديگر در زمانه‌اي كه دشمن مشترك شيعه و سني وجود دارد كه مي‌خواهد اصل اسلام را از بين ببرد، اتحاد بيش از پيش اين دو مهم‌تر از هميشه است.
* توصيه شما براي شيوه شادي و سرور در اين روز چگونه است؟
مصطفوی: ابراز شادي منحصر به آن كارهاي سخيف و گفتارهاي ناشايست نيست، بلكه خيلي كارهاي خوب ديگري مي‌شود انجام داد و درعين حال شاد بود، الان هم بسياري از مجالس و جشن‌هاي خوب توسط متدينين برگزار مي‌شود كه هم مداحي اهل بيت(ع) است و هم به مستمعين معرفت بيشتر نسبت به دين هديه مي‌كند
يا مثلاً مي‌شود در اين روز اطعام كنيم، اطعام سنت خيلي خوبي است كه نمي‌دانم چرا منحصر به محرم شده است در حالي كه يكي از اعمال اعياد مانند عيد غدير و... اطعام مسلمين و سفره‌داري است، روايت داريم كسي كه در روز عيد غدير اطعام كند، همانند آن است كه تمام پيامبران خدا را ميهمان كرده است.
اين روز را مي‌توان با صله رحم، اصلاح ذات بين، اطعام مردم و برگزاري جشن‌هايي در شأن اهل بيت(ع) جشن گرفت و شادي خود را ابراز نمود كه اين ابراز شادي در روز نهم ربيع الاول كه آغاز ولايت حضرت مهدي(عج) است به مثابه بيعت با آن امام بزرگوار است.
* فلسفه جشن‌هاي ماه ربيع چيست؟
مصطفوی: نهم ربيع الاول سال 260 هجري قمري اولين روز امامت حضرت ولي‌عصر(عج) است، يعني حضرت امام حسن عسکري(ع) در هشتم ربيع الاول به شهادت رسيدند و امام زمان(عج) در روز نهم امامتشان شروع شد.
ايشان در آن موقع پنج‌ساله بودند، البته در ميان شيعيان اين موضوع چندان غير طبيعي نيست، زيرا که قبل از امام زمان(عج) حضرات معصومين ديگري چون امام جواد(ع) در سن هشت سالگي و امام هادي(ع) در سن شش سالگي به امامت رسيدند.
در حديثي از امام رضا(ع) به استناد از قرآن کريم، نبوت حضرت يحيي(ع) در 9 سالگي و نبوت حضرت عيسي(ع) در نوزادي مورد توجه قرار گرفته است که اين موضوع خود از اراده خداوند براي آزمودن مردم خبر مي‌دهد.
از سوي ديگر چون علم لازم براي امامت و نبوت لدني بوده و توسط خداوند عطا مي‌شود، ممکن است اين اراده الهي در هر سني که خودش صلاح بداند اتفاق بيفتد و البته وجود اين نمونه‌ها در ميان پيامبران و امامان شايد راهي است تا ذهن شيعيان آماده براي پذيرش امامت حضرت بقيه الله در سن پنج سالگي شود.
در هر صورت اين خود از معجزات الهي براي حضرت امام زمان(عج) است و ما شيعيان آن روز را روز بزرگي مي‌شماريم و جشن مي‌گيريم، زيرا حضرت مهدي امام حي و حاضر هستند و از اين جهت نسبت به ساير ائمه تقدم دارند.
البته شيعيان براي ولادت همه امامان شادي مي‌کنند، اما براي امام زمان(عج) از آن جهت که حاضر و ناظر هستند اولويت بيشتري وجود دارد.
از اين جهت تعظيم و بزرگداشت اين روز نيز مي‌تواند به عنوان يک وظيفه ديني مورد توجه قرار گيرد و در اين روز بيشتر براي سلامت وجود آن حضرت دعا شود و صدقه داده شود و... زيرا که اين کارها خود اعلام بيعت با آن امام بزرگوار است که چون غايب هستند با يادآوري و شادي در اين روز، اعلام بيعت و دوستي با حضرتش قلمداد مي‌گردد.
* پس موضوع جشن‌هايي كه با نام عيدالزهرا(س) برگزار مي‌شود، چيست؟
مصطفوی: از دو جهت شيعيان در اين روز به شادي مي‌پردازند و عيدالزهرا(س) مي‌نامند؛ اول اين روز، روزي است که مهدي آل محمد(عج) به امامت مي‌رسد و او کسي است که وعده تجلي حکومت عدل الهي بر روي زمين را داده است و انتقام مظلومان را مي‌گيرد و چه کساني مظلوم‌تر از اهل بيت(ع) که از همه نظر مورد ظلم و ستم قرار گرفتند و حقشان سلب شد.
حضرت مهدي(عج) دل حضرت زهرا(س) را با تحقق وعده الهي شاد خواهد کرد؛ از نظر ديگر اين روز، روز کشته شدن عمر سعد است، کسي که حادثه عاشورا را با آن شرحي که همه مي‌دانيد براي امام حسين(ع) و اهل بيتش رقم زد، کسي که خون‌هاي پاک زيادي را در صحراي کربلا به زمين ريخت، کسي که زينب کبري(س) و ديگر زنان خاندان رسول(ص) را به اسارت برد و هزاران ظلم ديگري که در حق شيعيان روا داشت.
روز نهم ربيع الاول روز کشته شدن عمرسعد ملعون به دست مختار ثقفي است، در اين روز مختار دستور داد سر او را از بدن جدا کردند؛ لذا از اين جهت هم روز نهم ربيع الاول روز شادي براي اهل بيت(ع) و حضرت زهرا(س) است.
بنده معتقدم اين مراسمي که با عنوان «عمرکشون» معروف شده است جشن گرفتن براي كشته شدن عمر سعد که قاتل اباعبدالله الحسين(ع) است، بوده و به غلط عوام نام عمر سعد را با خليفه دوم اشتباه گرفته‌اند و شايد هم خرافه‌گرايي برخي از نادانان و سوء استفاده دشمنان در اين اتفاق بي‌تاثير نبوده باشد.
* اما برمبناي همين تفكر جشن‌هاي بسياري برگزار مي‌شود و بعضاً افراط و تفريط‌هايي ديده مي‌شود كه نه شرع آن را تاييد مي‌كند، نه عرف؟
مصطفوی: به صورت کلي چه در جشن و شادي، چه در غم و اندوه و در همه کارهايمان ما نبايد پايمان را از حريم دين فراتر بگذاريم. برخي به غلط مي‌گويند که روز نهم ربيع الاول روز رفع القلم است، يعني هر کاري بکنيم گناهي بر ما نيست؟!
مگر چنين چيزي ممکن است؟ زيرا نظارت خداوند در هيچ حالتي از انسان برداشته نمي‌شود، مگر مي‌شود خداوند اين روز را رفع القلم کرده باشد و مجوز هرکاري را داده باشد.
از طرف ديگر اين مطلب مخالفت و تعارض آشکار با نص قرآن دارد، در سوره ق آيه 18 خداوند مي‌فرمايد که هيچ حرف و سخني تلفظ نمي‌شود مگر اينکه در آن لحظه فرشته‌اي آن را ثبت و ضبط مي‌کند.
خداوند فرموده حتي تمام حرف‌هاي ما را ثبت و ضبط مي‌کند و هيچ استثنايي هم برايش بيان نکرده آنوقت عده‌اي مي‌گويند هر گناهي مرتکب شويم بلا اشکال است؟ و به يک روايت مجعول و نادرست هم استناد مي‌کنند و وقتي با قرآن مقايسه مي‌شود، درست در مقابل است، پس بايد بر ديوار كوبيده شود و نمي‌توانيم آن را بپذيريم.
همچنين در سوره عنکبوت آيه 29 در بيان داستان قوم لوط مي‌فرمايد که آنها سه گناه بزرگ داشتند؛ اول اهل لواط بودند، دوم راهزني مي‌کردند و سوم اينکه در مجالسشان (حتي به شوخي) سخن زشت و ناروا بر زبان مي‌راندند، وقتي خداوند افعال و حرف‌هاي زشت ايشان در ميهماني‌هايشان را هم‌رديف دو گناه بزرگ ديگرشان مي‌شمارد، تکليف روشن است.
به نظر بنده آنچه در برخي مجالس شادي در اين روز ديده مي‌شود چيزي جز سوء استفاده از نام اهل بيت(ع) نيست، زيرا که به نام عيدالزهرا(س) کلمات و سخنان سخيف و زشت بر زبان مي‌رانند و افعال ناپسند و منکر مرتکب مي‌شوند که قطعاً مورد رضاي خداوند نيست.
شيعيان اهل بيت(ع) حتي در روز شادي هم بايد طوري شادي کنند که منکر واقع نشود، غيبت پشت سر افراد، دادن نسبت ناروا به قوميت‌ها، الفاظ و افعال زشت و زننده، همه و همه مورد تأييد اسلام نيست و موجب تقرب به خداوند و اهل بيت(ع) هم نمي‌شود.
بنده بررسي کرده‌ام و ديده‌ام که در برخي موارد برخي افعال مثل دروغ مصلحت‌آميز براي نجات جان فردي يا صلح و آشتي بين دو نفر و امثال آن مجاز دانسته شده، اما هيچ جا فحش دادن و سخنان بد استثنا نشده است؛ حتي قرآن مي‌فرمايد معبودهاي كفار را فحش ندهيد تا آنها هم روي عداوت به خدا ناسزا نگويند.
ما هم نبايد به برخي از عقايد ديگران ناسزا بگوييم و با اين كار اختلاف ايجاد كنيم تا آنها هم از روي لجاجت به مقدسات شيعه اهانت نكنند.
اميرالمؤمنين(ع) در جنگ صفين ديدند كه عده‌اي لشكر معاويه كه دشمن حضرت بودند را فحش مي‌دادند، اميرالمومنين(ع) فرمود: «حق نداريد فحش بدهيد، تنها مي‌توانيم با آنها بجنگيم.»
از اين رو ما نيز حق نداريم از الفاظ زشت و ناسزا در مجالس و جشن‌ها استفاده كنيم. بايد مواظب باشيم هم در روز نهم ربيع الاول و هم در همه روزهاي ديگر از مسير دين خارج نشويم.
* با اين اوصاف ريشه ترويج اين خرافات چه بوده است؟
مصطفوی: از قديم دشمنان اسلام به فكر ايجاد تفرقه ميان شيعه و سني بوده‌اند حتي بنده فكر مي‌كنم كه اين روز را همين دشمنان به نام خليفه دوم منصرف كرده‌اند در صورتي كه شواهد مستند تاريخي هيچكدام وفات عمربن خطاب را نهم ربيع ذكر نكرده‌اند، بلكه كشته شدن عمرسعد در اين روز بوده است، با اين وجود اين مسئله را دشمنان معروف كرده‌اند تا بين شيعيان و اهل سنت اختلاف بيندازند.
الان هم گروهي كه اين مجالس را با اين اوصاف برپا مي‌كنند و لعن عمومي مي‌گيرند، مخصوصاً در اين دنياي ارتباطات كه هيچ چيز مخفي نمي‌ماند، يا جاهلاً يا عامداً به دشمنان اسلام كمك كرده‌اند.
از طرف ديگر در زمانه‌اي كه دشمن مشترك شيعه و سني وجود دارد كه مي‌خواهد اصل اسلام را از بين ببرد، اتحاد بيش از پيش اين دو مهم‌تر از هميشه است.
* توصيه شما براي شيوه شادي و سرور در اين روز چگونه است؟
مصطفوی: ابراز شادي منحصر به آن كارهاي سخيف و گفتارهاي ناشايست نيست، بلكه خيلي كارهاي خوب ديگري مي‌شود انجام داد و درعين حال شاد بود، الان هم بسياري از مجالس و جشن‌هاي خوب توسط متدينين برگزار مي‌شود كه هم مداحي اهل بيت(ع) است و هم به مستمعين معرفت بيشتر نسبت به دين هديه مي‌كند
يا مثلاً مي‌شود در اين روز اطعام كنيم، اطعام سنت خيلي خوبي است كه نمي‌دانم چرا منحصر به محرم شده است در حالي كه يكي از اعمال اعياد مانند عيد غدير و... اطعام مسلمين و سفره‌داري است، روايت داريم كسي كه در روز عيد غدير اطعام كند، همانند آن است كه تمام پيامبران خدا را ميهمان كرده است.
اين روز را مي‌توان با صله رحم، اصلاح ذات بين، اطعام مردم و برگزاري جشن‌هايي در شأن اهل بيت(ع) جشن گرفت و شادي خود را ابراز نمود كه اين ابراز شادي در روز نهم ربيع الاول كه آغاز ولايت حضرت مهدي(عج) است به مثابه بيعت با آن امام بزرگوار است.
