کد مطلب : ۳۳۱۳۸
یادداشت شفاهی
نه شیوة سنتی لزوماً مقدس است نه سبک‌های جدید لزوماً منفی
حسین محمدی فام
دربارة این موضوع یعنی تفوق فرهنگ عامه‌پسند در هیئات مذهبی یک نکتة مهم وجود دارد؛ به نظرم ما کم‌کم در مداحی به یک اِشکال جدی برخورد خواهیم کرد و آن فاصلة میان پیرغلامان و جوانان است. مداحان در گذشته فقط و فقط برای خدا و اهل‌بیت(ع) مداحی می‌کردند؛ ولی برخی جوانان، امروز برای شهرت، میکروفن و جمعیت می‌خوانند و برای‌شان مهم است که سی‌دی‌شان پخش شود؛ گاهی به منبع درآمد آن نیز فکر می‌کنند. این دو فضا کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند و روزبه‌روز این فاصله افزایش می‌یابد. در این میانه مردم به‌ویژه جوانان، آثار جدید مداحان را می‌پسندند؛ اما در کنار آن معتقدند مداحیِ سنتی بسیار زیبا و شیواست و نمی‌توان از آن دل کند. بسیاری از مداحانِ جوان که کارهای جدید انجام می‌دهند، خود به مداحی‌های قدیمی علاقه‌مندند و لابه‌لای کارهای خود سبک‌های سنتی را هم می‌خوانند.
البته به نظرم باید این مسئله را حل کرد؛ که نه شیوة سنتی لزوماً مقدس است، یعنی فقط اشعار و سبک‌ها و کارهای گذشته باید خوانده شود؛ و نه لزوماً سبک‌های جدید منفی هستند. هر کدام محاسن و ضعف‌های خود را دارند. با این توضیح که فاصلة فضای آثار جدید با فضای آثار قدیم زیاد است؛ مثلاً اشعار آقای سازگار خط‌به‌خطِ آن روایت و قرآن دارد، احساس دارد، عاطفه دارد؛ ضمن این‌که در عواطف مخاطبان اثر می‌گذارد، حماسه نیز دارد، معرفت‌افزایی دارد و بینش سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را افزایش می‌دهد؛ ولی اشعار مداحان جدید خالی از این ویژگی‌هاست؛ مثلاً برخی موارد یک فضای احساسیِ دم دستیِ غیر قابل تأیید ایجاد می‌کنند. به نظرم این موضوع باید حل شود.
دعوای میان سنت و تجدد در حوزه‌های مختلف وجود دارد؛ به‌ویژه در مباحث هنری مثل موسیقی، نقاشی، سینما و ... . جوانان به فضای سنتی و سنتی‌ها به فضای جدید انتقاداتی دارند. چنین فضایی در هیئات نیز وجود دارد. در این‌جا سؤالی مطرح می‌شود؛ این‌که آیا هر چیز نو و جدید منفی است؟ بالاخره در هر بخشی، هر کاری انجام شده است نسبت به ۱۰۰ سال قبلِ آن، کار جدیدی محسوب می‌شود. یکی از ذاکران مطرح کشور دربارة این موضوع می‌گفت: شاید آن زمان که حاج اکبر ناظم (یکی از خواننده‌های مطرح قدیمی تهران) مداحی می‌کرد، نسبت به ۱۰۰ سال قبلِ خود، کار جدیدی ارائه می‌کرد و چه‌بسا ریش‌سفیدانی بودند که به او اشکال وارد می‌کردند. باید با این واقعیت کنار آمد. از طرفی هنر در جمع کردن میان این‌هاست.
یکی از کارهایی که «بنیاد دعبل» می‌‌تواند به جد دنبال آن باشد، این است که بزرگان هر دو طیف را دعوت و با آنها صحبت کند. من شاهد بوده‌ام که جوانانی که به سبک‌های جدید می‌خوانند وقتی به محضر پیرغلامان می‌روند، احترام می‌کنند. معلوم است که تضاد جدی مطرح نیست؛ فقط سلیقه‌ها متفاوت شده است.
مخاطبان جلسات مداحی اهل‌بیت(ع) یک طیف هستند؛ بخشی به سبک‌های قدیمی علاقه دارند؛ ولی جوانان با سبک‌های قدیمی ارتباط برقرار نمی‌کنند؛ به نظرم باید این دو فضا را به یکدیگر نزدیک کرد و مداحی‌هایی ساخت که مورد توجه هر دو سرِ این طیف باشند. نمونه‌هایی از این دست ذاکران داریم که توانسته‌اند هم امروزی بخوانند و هم مداحی سنتی را در مداحی‌شان لحاظ کنند. به نظرم اگر نخبه‌های این فضا را به مخاطبان معرفی کنیم، بسیاری از مسائل حل می‌شوند؛ هم فضای سنتی را از دست نمی‌دهیم و هم ذائقة بخشی از مخاطبان جدید را پاس داشته‌ایم.
البته به نظرم باید این مسئله را حل کرد؛ که نه شیوة سنتی لزوماً مقدس است، یعنی فقط اشعار و سبک‌ها و کارهای گذشته باید خوانده شود؛ و نه لزوماً سبک‌های جدید منفی هستند. هر کدام محاسن و ضعف‌های خود را دارند. با این توضیح که فاصلة فضای آثار جدید با فضای آثار قدیم زیاد است؛ مثلاً اشعار آقای سازگار خط‌به‌خطِ آن روایت و قرآن دارد، احساس دارد، عاطفه دارد؛ ضمن این‌که در عواطف مخاطبان اثر می‌گذارد، حماسه نیز دارد، معرفت‌افزایی دارد و بینش سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را افزایش می‌دهد؛ ولی اشعار مداحان جدید خالی از این ویژگی‌هاست؛ مثلاً برخی موارد یک فضای احساسیِ دم دستیِ غیر قابل تأیید ایجاد می‌کنند. به نظرم این موضوع باید حل شود.
دعوای میان سنت و تجدد در حوزه‌های مختلف وجود دارد؛ به‌ویژه در مباحث هنری مثل موسیقی، نقاشی، سینما و ... . جوانان به فضای سنتی و سنتی‌ها به فضای جدید انتقاداتی دارند. چنین فضایی در هیئات نیز وجود دارد. در این‌جا سؤالی مطرح می‌شود؛ این‌که آیا هر چیز نو و جدید منفی است؟ بالاخره در هر بخشی، هر کاری انجام شده است نسبت به ۱۰۰ سال قبلِ آن، کار جدیدی محسوب می‌شود. یکی از ذاکران مطرح کشور دربارة این موضوع می‌گفت: شاید آن زمان که حاج اکبر ناظم (یکی از خواننده‌های مطرح قدیمی تهران) مداحی می‌کرد، نسبت به ۱۰۰ سال قبلِ خود، کار جدیدی ارائه می‌کرد و چه‌بسا ریش‌سفیدانی بودند که به او اشکال وارد می‌کردند. باید با این واقعیت کنار آمد. از طرفی هنر در جمع کردن میان این‌هاست.
یکی از کارهایی که «بنیاد دعبل» می‌‌تواند به جد دنبال آن باشد، این است که بزرگان هر دو طیف را دعوت و با آنها صحبت کند. من شاهد بوده‌ام که جوانانی که به سبک‌های جدید می‌خوانند وقتی به محضر پیرغلامان می‌روند، احترام می‌کنند. معلوم است که تضاد جدی مطرح نیست؛ فقط سلیقه‌ها متفاوت شده است.
مخاطبان جلسات مداحی اهل‌بیت(ع) یک طیف هستند؛ بخشی به سبک‌های قدیمی علاقه دارند؛ ولی جوانان با سبک‌های قدیمی ارتباط برقرار نمی‌کنند؛ به نظرم باید این دو فضا را به یکدیگر نزدیک کرد و مداحی‌هایی ساخت که مورد توجه هر دو سرِ این طیف باشند. نمونه‌هایی از این دست ذاکران داریم که توانسته‌اند هم امروزی بخوانند و هم مداحی سنتی را در مداحی‌شان لحاظ کنند. به نظرم اگر نخبه‌های این فضا را به مخاطبان معرفی کنیم، بسیاری از مسائل حل می‌شوند؛ هم فضای سنتی را از دست نمی‌دهیم و هم ذائقة بخشی از مخاطبان جدید را پاس داشته‌ایم.
