به یاد حلقه خراسان/ آغوش باز برای شاعران جوان

 
درس شعر برای عموم مردم
محمود حبیبی‌کسبی، شاعر
دیدار شاعران با رهبر انقلاب، علاوه‌بر اینکه خود اهل هنر و شاعران پیگیری می‌کنند به جهت اینکه شعرهایی که آنجا خوانده می‌شود قابلیت عرضه برای عموم مردم را دارد، بیش از سایر دیدارهای رهبری در طول سال و فضاهای رسانه‌ای دیده می‌شود. شعرخوانی‌ها جداگانه به صورت کلیپ یا به شکل یک گزارش کامل عرضه می‌شود و مردم می‌توانند آن را دنبال کنند و از آن لذت ببرند. فکر می‌کنم به خاطر اینکه سایر دیدارها محصور به همان جمع حاضر است و فراگیری رسانه‌ای زیادی نمی‌تواند داشته باشد. اما دلیل دومی که به ذهنم می‌رسد اینکه تنها هنری که اهل آن هنر در یکی از شب‌های ماه مبارک با رهبر انقلاب دیدار می‌کنند؛ هنر شعر است. شما اهالی سینما را نمی‌بینید که دیدار مجزا با رهبر انقلاب داشته باشند. اما اهالی ادبیات این فرصت را دارند و به همین دلیل شعرهایی که در این دیدار خوانده می‌شود قابلیت رسانه‌ای شدن پیدا می‌کند؛ قابلیتی که شاید مدت‌ها در حوزه شعر کم شده است و این جلسه کمک می‌کند شعر دوباره به قابلیت رسانه‌ای شدن خودش برگردد و بعضا شعرهایی که در آن دیدار خوانده می‌شود به شکل‌های مختلف در شبکه‌های تلویزیونی، سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های مجازی موبایلی پخش می‌شود و بازدیدهای خوبی هم دارد. فکر می‌کنم این دو دلیل ادله مهمی باشد که باعث می‌شود عموم مردم هم علاوه‌بر اهالی ادبیات این جلسات را دنبال کنند.
یک نکته مهم برای برگزاری این  جلسه رعایت تعادل است. نه اینکه همه این دیدار به سمتی برود که فقط اساتید و پیشکسوتان شعرخوانی داشته باشند (که اگر این اتفاق بیفتد، تکرار مکررات است، که هر سال همین پیشکسوتان باشند) اگر هم فقط جوان‌ها باشند، اولا هم دهن‌کجی و بی‌حرمتی به اساتید است و هم‌ سطح سنی جلسه تقلیل پیدا می‌کند. بنابراین بهترین حالت این است که تعادلی ایجاد شود که در این سال‌ها این اتفاق افتاده است و در کنار شاعران پیشکسوت که همیشه حضور دارند، شاعران میانسال و جوانان و خانم‌ها و حتی از کشورهای فارسی‌زبان هم حضور دارند و شعرخوانی می‌شود. در واقع یک بسته ادبی تقدیم به رهبر انقلاب می‌شود؛ چون اصل این جلسه این است که تصویر کلی و دقیقی از شعر فارسی به محضر ایشان ارائه شود. خود حضرت آقا هم که بعضا پیشکسوتان را دوست دارند و هم تجدید دیداری می‌کنند و شعرهایشان را می‌شنوند، از آن طرف هم‌ یقینا در طول این سال‌ها هم ابراز کرده‌اند که خیلی شعر جوانان را دنبال می‌کنند. در مورد حضور شاعران خارجی در این دیدار هم نکته‌ای را باید بگویم. عده‌ای می‌گویند چرا شاعران خارجی حضور دارند؟ ما یا باید بگوییم این جلسه، جلسه شاعران ایران است یا بگوییم جلسه شاعران فارسی‌زبان است. اگر بگوییم جلسه شاعران ایران است خب حرف منتقدان درست است. اما اگر بگوییم جلسه شاعران فارسی‌زبان است این حضور درست و اتفاقا بجاست. مردم افغانستان فارسی‌زبان هستند یا در هندوستان ما شاعران فارسی‌زبان خوبی داریم. در تاریخ ادبیات‌مان هم شاعران خوب فارسی‌زبان زیاد داشته‌ایم مثل بیدل دهلوی و امیرخسرو دهلوی. بنابراین‌ کشورهای پاکستان، افغانستان و هندوستان همیشه در تاریخ شعر فارسی اثرگذار بوده‌اند و به همین دلیل اگر قرار است شاعران فارسی‌زبان به این محفل بروند بد نیست که یک یا دو شاعر هم محض نمونه حضور داشته باشند تا تصویری که از شعر فارسی ارائه می‌شود، کامل باشد.
 
جام جهانی شاعران
سینا علیمحمدی / شاعر و روزنامه‌نگار
از نخستین‌باری که توفیق حضور و شعرخوانی در دیدار شاعران با رهبر انقلاب نصیبم شد بیش از یک دهه  می‌گذرد و فکر می‌کنم بتوانم چند نکته‌ای را صادقانه و صمیمانه در حال و هوای آن بنویسم که شاید در این سال‌ها کمتر کسی درباره آن صریح سخن گفته است.
1- احتمال دارد در فضای مجازی شما هم کلیپ‌های هزل‌آلود و گاه مستهجنی را دیده باشید که دشمنان ایران به ویژه منافقین درباره این دیدار سالانه با نریشن‌های توهین‌آمیز تولید می‌کنند. همین که آنها برای حمله و تخریب به عنوان سوژه این دیدارها را نشانه می‌گیرند، نشان از تاثیرگذاری آن در جامعه ادبی‌ـ هنری و همچنین توده مردم است.
یکی از ادعاهایی که معمولا در باب این دیدار در همان کلیپ‌ها و دروغ‌پردازی‌هایشان مطرح می‌شود منفعت‌رسانی و صله‌بخشی به مدعوانی است که صفت حکومتی و دولتی را هم به ابتدای نام آنها می‌افزایند تا بار هنری آثار و توان و جایگاه ادبی‌شان را در ذهن مخاطبان تخریب کنند؛ حال آنکه اغلب شاعرانی که دایره‌ای گسترده از مخاطب دارند، کتاب‌هایشان همواره جزء پرفروش‌های بازار نشر بوده و همچنین سطرها و بیت‌های‌شان در ذهن و زبان مردم  جاری شده است، دست‌کم یک بار در این دیدار و شب شعر زیبا به شعرخوانی پرداخته‌اند.
درباره منفعت‌رسانی و صله‌بخشی هم شهادت می‌دهم که در تمام این سال‌ها همه دوستان شاعرم با پای دل به این دیدار می‌آیند و با عشق خالص برای حضور در این دیدار به آب و آتش هم می‌زنند و از آغاز تا پایان هم جز سادگی و صفا چیزی نیست؛ حتی در مورد خودم می‌توانم این ادعا را هم داشته باشم که  چند روز پس از آخرین باری که توفیق حضور در این دیدار را داشتم از کار برکنار شدم!
2- طبیعی است شخصیتی که در راس یک نظام قدرتمند و تاثیرگذار در منطقه و جهان قرار دارد، انسانی چند بعدی و با دانش و آگاهی‌های فراوان باشد؛ اما قطعا چنین فردی در حوزه‌های مختلف از مشاوران زبده، کاربلد و باتجربه بهره می‌برد و در برخی سخنرانی‌ها یا بیانات ایشان در مسائل فوق‌تخصصی ممکن است به نوعی از اطلاعات مشاوران بهره ببرد، اما در حوزه فرهنگ، ادبیات و تاریخ و به‌خصوص در حوزه شعر در این دیدارها حضرت آیت‌ا... خامنه ای بدون هیچ درنگ و کاملا به صورت بداهه نقدهایی عمیق و پیشنهادهایی گاه شگفت‌انگیز مطرح می‌کنند که نشان‌دهنده تسلط کم‌نظیرشان بر گذشته فرهنگی این سرزمین است. حتی با ارجاع و اشاره به آثار مهم ادبیات جهان در‌می‌یابیم ایشان درحوزه ادبیات بین‌الملل به‌خصوص ادبیات جهان عرب استادی توانمند با دانشی فراگیر هستند.
3- نکته مهمی که درباره ماهیت برگزاری این جلسات در سال‌های اخیر ذهن مرا مشغول کرده است اینکه دیدار شاعران با رهبر انقلاب پیشینه‌ای بسیار قدیمی‌تر از دوران رهبری آیت‌ا... خامنه ای دارد. این دیدارها حتی قبل از دوران ریاست‌جمهوری حضرت‌آقا نیز برگزار می‌شده اما سوالی که اکنون به صورت جدی باید پرسید این است که هدف از برگزاری این دیدارها صرفا شعرخوانی برای شعرخوانی است و اینکه شبی زیبا با همنشینی و هم‌کلامی مریدان در محضر مراد رقم بخورد یا ادبیات به عنوان یک رسانه و شاعر هم در جایگاه انسانی که درآثارش جامعه و نگاهش به مردم، جهان و رویدادهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و...  نمود می‌یابد مورد توجه است؟
به بیان دیگر فکر می‌کنم میهمانان در فرصت طلایی این دیدار باید آینه‌ای مقابل جامعه قرار دهند و آثارشان گزارشی شاعرانه باشد از جامعه و جهانی که در آن زندگی می‌کنند که با این ترکیب و شیوه دعوت از میهمانان‌ که متولی‌اش حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی است، تقریبا رسیدن به این هدف نشدنی می‌نماید.
برداشت و تجربه من از حضور در این جلسات این است که اتفاقا رهبر انقلاب اگرچه علاقه‌مند به شنیدن آثار مذهبی و دینی در گونه‌های کلاسیک هستند اما بسیار از بیان و شنیدن شعرهای انتقادی که کاستی‌ها و کژی‌ها را با دلسوزی و از سر اصلاح روایت کند نیز استقبال می‌کنند.
باور دارم می‌توان با دعوت از شاعرانی از جریان‌های مختلف ادبی و فکری برغنا و جامعیت بیشتر این دیدار افزود.
4-  این روزها به زمان برگزاری جام جهانی فوتبال نزدیک می‌شویم و تیم ملی کشورمان توانسته مجوز حضور در این رقابت‌ها را با اقتدار کسب کند.
کم نیستند ملت‌هایی که با حسرت جام جهانی را می‌نگرند چون تیم‌شان نتوانسته در این رقابت‌ها حضور یابد، به تعبیر دیگر حضور در جام جهانی نیازمند میزان زیادی از توانایی و تجربه است و هیچ‌گاه یک کشور کوچک با تیمی تازه تشکیل شده نمی‌تواند در این رقابت‌ها حضور پیدا کند و باید مسابقات مقدماتی بسیاری انجام دهد. شاید بتوان شب شعر بیت رهبری را جام جهانی شاعران نامید. برای حضور و شعرخوانی در این رویداد بزرگ نیاز به حداقل‌هایی است اما در سال‌های اخیر شاهد هستیم به بهانه توجه به جوان‌ها، نوجویان این راه به واسطه حضور در چند جشنواره دانش‌آموزی در مقابل عالی‌ترین مقام کشور و مهم‌ترین رویداد ادبی شعرخوانی می‌کنند، برای نوجوان 15،14 ساله‌ای که با توجه به سن‌، دانش و تجربه‌اش شعر خوب می‌گوید‌، ملاقات صمیمانه و از نزدیک با رهبری به عنوان یک پاداش بسیار ارزشمند است؛ اما بپذیریم فضا دادن برای شعرخوانی به او در سطح این جلسات نیست و از طرفی در ادامه مسیر ممکن است آن نوجوان، ظرفیت لازم را برای این میزان از توجه نداشته باشد و دچار گرفتاری‌هایی شود.
 
جلسات نیمه رمضان چگونه شکل گرفت؟
سیدعبدا... حسینی، شاعر و از پایه‌گذاران جلسه نیمه‌رمضان شاعران با رهبر انقلاب
این جلسات از سال 64-63 در مشهد شروع شد. با توجه به علاقه‌ای که آیت‌ا... خامنه‌ای به شعر و ادبیات داشتند، از قبل از انقلاب با شاعران در مشهد و دیگر شهرها ارتباط داشتند. این ارتباط در دوران ریاست‌جمهوری ایشان نیز ادامه داشت. در آن زمان من به ایشان پیشنهاد دادم اگر امکان هست وقتی به مشهد تشریف می‌‌آورند، دیداری هم با شاعران مشهد داشته باشند. ایشان هم موافقت کردند و اولین جلسه در نوروز سال 63 در مشهد برگزار شد و بعد هر سال ادامه داشت. علاقه شخصی مقام معظم رهبری به شعر بسیار است؛ به‌طوری که این جلسات تا زمان رحلت امام(ره) ادامه داشت. وقتی رهبر انقلاب یک‌سال پس از رحلت امام(ره) به مشهد آمدند، دوباره به آقای گلپایگانی گفتم که دوست داریم جلسات هرساله شاعران با مقام معظم رهبری ادامه‌دار باشد و هر سال، مطابق گذشته، این جلسات برگزار شود. آقای گلپایگانی گفت که ایشان رهبر شده‌اند و سرشان خیلی شلوغ است و دیگر امکان برگزاری جلسه وجود ندارد. من احساس کردم شاید سیاست و دید مقام معظم رهبری این باشد، بنابراین هیچ اصراری نکردم. تا اینکه در همان روزها ملاقات دیگری صورت گرفت و برخی فضلای حوزه علمیه مشهد به دیدار ایشان رفته بودند. در آن دیدار ایشان چشم‌شان به من افتاد و گفتند که جلسه شاعران کی هست؟ من به ایشان عرض کردم آقای گلپایگانی گفته‌اند که دیگر صلاح نیست این جلسات برگزار شود و ما جلسه‌ای نخواهیم داشت. همان‌جا رهبر انقلاب به آقای گلپایگانی گفتند که چرا جلسه را نگذاشتید؟ رهبر انقلاب در آن دیدار فرمودند که علاقه دارند جلسه دیدار شاعران مجددا برگزار شود.
 
آغوش باز برای شاعران جوان
مصطفی محدثی‌خراسانی، شاعر
فضای این دیدار با دیدارهای دیگری که می‌بینیم، بسیار متفاوت است، دیداری که درآن فضای کاملا هنری و به‌شدت صمیمی و سرشار از طراوت و مهر و صمیمیت می‌بینیم و آشنایی مقام معظم رهبری در حوزه شعر فراتر از چیزی است که انتظار می‌رود. ایشان خودشان یک ادیب به تمام معنا هستند و شاعر برجسته و توانمندی‌اند. ایشان از سنین جوانی مرتب در انجمن‌های ادبی در مشهد مثل نگارند و فرخ مرتبا رفت و آمد داشتند و تمام اهل ادب خراسان خاطرات فراوانی از نشست و برخاست با ایشان داشتند و دارند و همه اینها موجب می‌شود این توجه به دیدار ایشان با شعرا خاص باشد. بعد از انقلاب شعر جوانان رشد چشمگیری داشته است، ما در گفتمان نقد ادبی‌مان پیش از انقلاب ترکیبی به اسم شعر جوان نداریم. چون موردی نبوده است، به این معنای الان جوانان در حوزه شعر حضور فعالی نداشتند. اما بعد از انقلاب این حضور جوانان را بسیار می‌شنویم. مقام معظم رهبری هم وقتی دوران جوانی خودشان را با الان مقایسه می‌کنند، می‌گویند در آن زمان جوانان محلی از اعراب در محافل ادبی نداشتند و باید چند دهه‌ای کار شاعری می‌کردند تا این انجمن‌ها شاعر جوان را به رسمیت می‌شناختند. اما امروزه می‌بینیم تعداد بالایی از جوانان با ذهن و زبان آماده و شفاف در این حوزه حضور دارند و درباره مضامین امروز با موضوعات مختلف انقلاب، جامعه و... شعر می‌گویند، از این‌رو مقام معظم رهبری با شناخت تاریخی‌ای که از نقش شعر در فرهنگ‌سازی و انتقال فرهنگ دارند، تشخیص می‌دهند که باید این جریان تقویت شود. این جلسه گل سرسبد نشست‌های ادبی‌ای است در طول سال که در جای‌جای کشور برگزار می‌شود و علاوه‌بر آن برای تمام شاعران و انجمن‌های ادبی متعهد سراسر کشور الهام‌بخش و انرژی‌بخش به شمار می‌رود.
 
جریان‌سازی فرهنگی با کمترین هزینه
قادر طراوت‌پور، شاعر
دیدار مقام معظم رهبری با شاعران، با هیچ‌کدام از نشست‌های غیر‌رسمی ایشان با قشرهای مختلف قابل‌قیاس نیست؛ چون حاضران در این جلسه شاعران و ادیبان و فرهیختگان هستند. این جلسه خاص قشری است که دارای یک ویژگی خاص و منحصر‌به‌فرد هستند، بنابراین نمی‌شود این جلسه را با هیچ جلسه‌ای مقایسه کرد.
جلسه‌ای هنری است که یک ادیب برجسته مسلط به زوایای مهم شعر و کارشناسی شعر میزبان آن است که بخشی از زندگی‌شان با جریان شعر بوده است. این جلسه تاثیرات بسیار زیادی دارد؛ با کمترین هزینه بیشترین اتفاق رقم می‌خورد. این جلسه توانسته است یک جریان فرهنگی راه بیندازد. می‌دانید که این جلسه فقط یک شام و افطاری ساده است. ولی آنقدر تاثیرگذار است که بخش عمده‌ای از پتانسیل و ظرفیت‌های ادبی کشور و حتی خارج از کشور را به خودش اختصاص داده است.
الان نسلی از شاعران بر اثر همین نگاه‌ها و رویکردها و تذکراتی که رهبر انقلاب در این جلسه  می‌دهند، به وجود آمده است. پخش این جلسه در رسانه‌های مختلف و فضای مجازی بازخورد بسیار خوبی داشته و به عنوان یکی از برنامه‌های شاخص‌10 یا 15 سال اخیر شناخته شده است. همگان می‌دانند که این جلسه هر ساله نیمه‌رمضان برگزار می‌شود. فعالان فرهنگی کشور سالانه منتظر این اتفاق هستند و دوست دارند در این جلسه حضور پیدا کنند.
مقام معظم رهبری با حرکتی کاملا هوشمندانه و با کمترین هزینه بیشترین تاثیر را توانسته‌اند بگذارند و همین مصداق کامل برکت است که کار کوچک و کم‌هزینه می‌تواند اثری بزرگ و همه‌گیر داشته باشد. دریچه‌های متفاوتی از شعر امروز با این دیدار گشوده شده است. هم شاعران پیشکسوت و هم شاعران جوان در‌واقع به صورت کاملا ‌سمی جهت داده شده‌اند.
الان کتاب‌های شعر و شعرهایی بیرون می‌آید که اگر این دیدار نبود امکان نداشت این شعرها گفته شود و این کتاب‌ها بیرون بیاید. مثلا شعر در خصوص مدافعان حرم یا بیداری اسلامی و استکبارستیزی از جمله این موضوعات هستند. باید با قاطعیت گفت جریان‌سازترین جلسه‌ای که توانسته شعر و مخصوصا شعر جوانان را به سمت نیازهای عاطفی و نیازهای مهم انقلاب اسلامی، سوق دهد، جلسه دیدار شاعران با رهبری است. اگر این دیدار نبود، جوانان به سمت سرودن این شعرها نمی‌رفتند. این دیدار با کمترین هزینه، توانسته این همه شاعر را به صحنه بیاورد. 
جریان‌سازی فکری، مهم‌ترین اتفاقی است که با این جلسه و این دیدار می‌افتد. شاعران از این جلسه تغذیه می‌شوند و متوجه می‌شوند چه مسائلی در کشور مهم است و آنها را مورد توجه قرار می‌دهند و با ذوق و طبعی که دارند مسائل را تبیین می‌کنند.
نکاتی که مقام معظم رهبری در این دیدار می‌گویند بسیار مهم است و می تواند در اقسام مختلف شعر تاثیر بگذارد. بنابراین تاثیرگذاری صحبت‌های ایشان در جریان‌سازی فرهنگی و سوق‌دهی محتوای شعرها بسیار موثر بوده است. یک نکته بسیار مهم در خصوص نحوه پوشش صداوسیما از این برنامه است. باید گفت این سازمان کمترین بهره‌مندی از این جلسه را تا به حال برده است و نتوانسته تمام ظرفیت‌های آن را پوشش دهد.