کد مطلب : ۳۲۳۷۸
اشعار عاشورایی زنده‌یاد قیصر امین پور
اصغر رضایی گماری
سوگ و سرود پیوند عجیبی باهم دارند که آغاز سرودن‌ها و سرایش‌های شعری را سوگ می‌دانند. و نخستین شاعر آئینی در تاریخ ادبیات ما، که شعرش به دست ما رسیده است، کسایی مروزی (متوفای ۳۴۱) در قرن چهارم است که در سوگ شهیدان کربلاست و این نخستین سوگنامه مذهبی در شعر فارسی است. در قرن نهم نیز ترکیب بند مشهور محتشم که درخشش شعر آیینی است:باز این چه شورش است که در خلق عالم است؟ر باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است؟و از قرن نهم به بعد اشعار آیینی گسترش زیادی یافت و آثار با ارزشی در این راستا به قلم در آمدند ازجمله توسط شاعرانی چون عمان سامانی و شهریار و…در ادبیات کشورمان نیز تأثیر حادثه کربلا به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌که انقلابی حسینی و برگرفته از کربلا بود بیشتر از پیش شده و شاعران زیادی آثار ارزشمندی را به وجود آورده اند و از جمله این شاعران قیصرامین‌پور است که در ادبیات انقلاب درخشش بسیاری داشته و نمونه‌های ارزشمندی از آثار آئینی را خلق کرده است.
حماسه و عرفان
امین پور در شعرهای آئینی از عناصر حماسی غفلت نورزیده است و حماسه از ارکان اصلی شعر اوست و پس از حماسه به عرفان توجه خاصی داشته و در شعرهای خود عشق و عرفان و حماسه را در برابر و دوشادوش هم به کار می‌گیرد و حتی توانسته است مفاهیم عاشورایی را در اشعار دفاع مقدس خود به کار ببرد. امین پور در مثنوی نی‌نامه چنین می سراید:
خوشا از نی، خوشا از سر سرودنر خوشا نی نامه ای دیگر سرودن
نوای نی نوایی آتشین استر بگو از سر بگیرد، دلنشین است
نوای نی، نوای بی نوایی استر هوای ناله‌هایش، نینوایی است
…
اگر نی پرده ای دیگر بخواند نیستان را به آتش می‌کشاند
سزد گر چشم‌ها در خون نشیند چو دریا را به روی نیزه بیند
شگفتا بی سر و سامانی عشق به روی نیزه سرگردانی عشق!
زدست عشق عالم در هیاهوست تمام فتنه‌ها زیر سر اوست
با اینکه نی‌نامه یک مرثیه و سوگ سروده است، اما با بیانی حماسی و بی‌زنجموره و انفعالی سروده شده است و با کلمه خوشا یعنی دعوت کردن خواننده به همان تجربه والا و شوق طربناکی که قهرمان کربلا در استقبال از شهادت داشتند، شروع می‌کند. و سپس برای ایجاد تعادل حماسی زبان شعر و به هم نخوردن و به شادی بی‌هدف بدل نشود، بی درنگ در بیت بعد، زبان را زخمه فریاد می‌کند. مهم ترین ویژگی این شعر دوری از عریان گویی مضامین آئینی است و فاصله ای است که از برهنگی مضمون می‌گیرد. نی در این شعر ، هم نی است و هم قلم، هم نیشکر ، هم امام علی (ع) و اما به طور قطع هیچ کدام نیست.
در تصویر ادب توحیدی و در راه عبودیت در برابر خداوند سرش را بر نی می‌بیند و تنش را در گودال که ادب را گه الف می‌داند و گه دال می‌داند، سپس با زیرکی تمام از سخن گفتن سر امام حسین(ع) روی نی را بیان می‌کند و آن را عجیب نمی‌داند که سخن گفتن و شکرفشاندن از این شگفت انگیز نیست.
آب و تشنگی
آب و تشنگی از پرکاربردترین واژه‌های واقعه کربلاست و قیصر امین پور نیز توانسته است به خوبی از این واژه بهره برده و ارتباط جالبی را از حرکت رزمندگان و یافتن و نوشیدن این آب گوارا تصویر کند:
خود را چو ز نسل نور می‌نامیدندررفتند و به کوی دوست آرامیدند
سیراب شدند زآن که در اوج عطشرآن حادثه را به شوق آشامیدند (در کوچه آفتاب)اما تکلیف ما را در رفع تشنگی و عطش از نام سید الشهدا نمی‌داند و تکلیف بزرگ تری بر دوش ما قرار می‌دهد و از ما می‌خواهد این تکلیف را برای کودکانم نیز مشق کنیم و آن را این گونه از ما سئوال می‌کند.
«راستی آیا ر کودکان کربلا ، تکلیفشان تنها ر دائماً تکرار مشق آب آب ر مشق بابا آب بود؟»
ویژگی‌های مشترک عاشورا با دفاع مقدس
آنچه کربلای جبهه‌ها را به کربلای عاشورا نزدیک و نزدیک می‌کند، وجود افراد مشابه و هم شکل، چه از نظر فکری و حرکتی و چه از نظر سنی و حتی وجود زنان در هر دو واقعه ما را به تامل وا می‌دارد. وجود طفلان کوچکی چون علی اصغر و رقیه نشان دهنده ، مظلومیت رزمنده‌های خردسالی همچون فهمیده‌هاست که در جبهه‌های کربلا جنگیدند و شهید شدند.
وجود پیران و بزرگانی چون حبیب بن مظاهر، نمونه کاملی از تعداد زیادی از پیران رزمنده ما می‌باشد که گاهی همراه پسران نوجوان خود در جبهه حضور می‌یافتند . واین دلاوری‌ها و قهرمانی‌ها را قیصر امین پور در دو شعر ابتدایی کتاب ظهر روز دهم به زیبایی وصف کرده و ارتباط زیبایی میان این دو جبهه برقرار کرده است و این گونه بیان می‌کند که کودکی ۱۲ ساله در کنار پدر و برادرش شجاعانه می‌جنگد و به شهادت می‌رسد؛ در حالی که هنوزبسیار کوچک است امام حسین (ع) به او می‌گوید که پدرت تازه شهید شده است و لازم نیست به میدان بیایی و او قانع نمی‌شود و می‌خواهد همراه امام حسین به میدان برود:«زمین و آسمان دیدندر کودکی تنها به میدان رفت ر تاکنون در هرکجا پیران ر کودکان را درس می‌دادندر اینک این کودک ر در دل میدان به پیران درس می‌آموخت…»بزرگی کار این کودک را به زیبایی بیان کرده که آن را به یکی از صحنه‌های با ارزش کربلا نشان می‌دهد و ما را با انسان‌هایی آشنا می‌کند که نمونه‌های آن در تاریخ بشر کم هستند اما می‌توان آنها را یافت و به آنها ارزش داد.
پیروزی خون بر شمشیر
یکی از اهداف بزرگ قیام عاشورا، پیروزی خون بر شمشیر و زنده نگاه داشتن اسلام بود ، که در این راه باید خون می‌دادند تا پیامشان سبز بماند. پیامی‌برای تمام دوران بشریت که امام حسین (ع) با دادن خون خود و یارانش آن را در گوش جهانیان تا ابد فریاد خواهد زد و از تمام طرفدارانش و همه آزادمردان جهان می‌خواهد در برابر ظلم و ستم هیچگاه تسلیم نشوند و رزمندگان ما نیز همچون عاشورائیان حسین نشان دادند دنبال پیروزی واقعی هستند که آن را در جنگ نمی‌یابند.
«شهیدی که در خاک می‌خفت ر سرانگشت در خون خود می‌زد و می‌نوشت دو سه حرف بر سنگ:ر به امید پیروزی واقعی نه در جنگ که بر جنگ» (دستور زبان عشق)
نتیجه گیری
در پایان باید گفت عاشورا راهنمای با ارزش انقلاب اسلامی‌بوده است و هشت سال ایثارگری و جان فشانی رزمندگان در جبهه‌های کربلایی همگی برگرفته از حماسه بزرگ عاشوراست.رزمندگانی که تشنگی شهادت خود را با آب فرات سیراب نمودند و تربت خود را با خاک مقدس کربلا به خاک سپردند و در تمامی‌لحظه لحظه‌های زندگی خود به امام حسین(ع) اقتدا کردند و برای پیوستن به مولایشان بی صبری می‌کردند.و قیصرامین‌پور نیز در این راه همراه رزمندگان بود و نشان داد همچون آنها شیفته امام حسین(ع) و خواهان آزادی است و نشان داد همچون زینب(س) ادامه دهنده انتقال پیام کربلاست که جلوه زیبای صبر و مقاومت و روحیه بخشی به رزمندگان اسلام بود و در جای جای سروده‌های خویش ارتباط زیبایی میان واقعه عاشورا و جنگ هشت ساله دفاع مقدس برقرار کرد تا نشان دهد هر دو یک هدف داشتند و آن هم پیروزی خون بر شمشیر و قبول نکردن ظلم و ستمگری بود.
اشعار قیصر امین‌پور، اگر چه در اوج و بر قله، اما دیدنی‌اند همچون ستاره و سرخ‌اند و شیرین همچون سیب چیدنی اند…
حماسه و عرفان
امین پور در شعرهای آئینی از عناصر حماسی غفلت نورزیده است و حماسه از ارکان اصلی شعر اوست و پس از حماسه به عرفان توجه خاصی داشته و در شعرهای خود عشق و عرفان و حماسه را در برابر و دوشادوش هم به کار می‌گیرد و حتی توانسته است مفاهیم عاشورایی را در اشعار دفاع مقدس خود به کار ببرد. امین پور در مثنوی نی‌نامه چنین می سراید:
خوشا از نی، خوشا از سر سرودنر خوشا نی نامه ای دیگر سرودن
نوای نی نوایی آتشین استر بگو از سر بگیرد، دلنشین است
نوای نی، نوای بی نوایی استر هوای ناله‌هایش، نینوایی است
…
اگر نی پرده ای دیگر بخواند نیستان را به آتش می‌کشاند
سزد گر چشم‌ها در خون نشیند چو دریا را به روی نیزه بیند
شگفتا بی سر و سامانی عشق به روی نیزه سرگردانی عشق!
زدست عشق عالم در هیاهوست تمام فتنه‌ها زیر سر اوست
با اینکه نی‌نامه یک مرثیه و سوگ سروده است، اما با بیانی حماسی و بی‌زنجموره و انفعالی سروده شده است و با کلمه خوشا یعنی دعوت کردن خواننده به همان تجربه والا و شوق طربناکی که قهرمان کربلا در استقبال از شهادت داشتند، شروع می‌کند. و سپس برای ایجاد تعادل حماسی زبان شعر و به هم نخوردن و به شادی بی‌هدف بدل نشود، بی درنگ در بیت بعد، زبان را زخمه فریاد می‌کند. مهم ترین ویژگی این شعر دوری از عریان گویی مضامین آئینی است و فاصله ای است که از برهنگی مضمون می‌گیرد. نی در این شعر ، هم نی است و هم قلم، هم نیشکر ، هم امام علی (ع) و اما به طور قطع هیچ کدام نیست.
در تصویر ادب توحیدی و در راه عبودیت در برابر خداوند سرش را بر نی می‌بیند و تنش را در گودال که ادب را گه الف می‌داند و گه دال می‌داند، سپس با زیرکی تمام از سخن گفتن سر امام حسین(ع) روی نی را بیان می‌کند و آن را عجیب نمی‌داند که سخن گفتن و شکرفشاندن از این شگفت انگیز نیست.
آب و تشنگی
آب و تشنگی از پرکاربردترین واژه‌های واقعه کربلاست و قیصر امین پور نیز توانسته است به خوبی از این واژه بهره برده و ارتباط جالبی را از حرکت رزمندگان و یافتن و نوشیدن این آب گوارا تصویر کند:
خود را چو ز نسل نور می‌نامیدندررفتند و به کوی دوست آرامیدند
سیراب شدند زآن که در اوج عطشرآن حادثه را به شوق آشامیدند (در کوچه آفتاب)اما تکلیف ما را در رفع تشنگی و عطش از نام سید الشهدا نمی‌داند و تکلیف بزرگ تری بر دوش ما قرار می‌دهد و از ما می‌خواهد این تکلیف را برای کودکانم نیز مشق کنیم و آن را این گونه از ما سئوال می‌کند.
«راستی آیا ر کودکان کربلا ، تکلیفشان تنها ر دائماً تکرار مشق آب آب ر مشق بابا آب بود؟»
ویژگی‌های مشترک عاشورا با دفاع مقدس
آنچه کربلای جبهه‌ها را به کربلای عاشورا نزدیک و نزدیک می‌کند، وجود افراد مشابه و هم شکل، چه از نظر فکری و حرکتی و چه از نظر سنی و حتی وجود زنان در هر دو واقعه ما را به تامل وا می‌دارد. وجود طفلان کوچکی چون علی اصغر و رقیه نشان دهنده ، مظلومیت رزمنده‌های خردسالی همچون فهمیده‌هاست که در جبهه‌های کربلا جنگیدند و شهید شدند.
وجود پیران و بزرگانی چون حبیب بن مظاهر، نمونه کاملی از تعداد زیادی از پیران رزمنده ما می‌باشد که گاهی همراه پسران نوجوان خود در جبهه حضور می‌یافتند . واین دلاوری‌ها و قهرمانی‌ها را قیصر امین پور در دو شعر ابتدایی کتاب ظهر روز دهم به زیبایی وصف کرده و ارتباط زیبایی میان این دو جبهه برقرار کرده است و این گونه بیان می‌کند که کودکی ۱۲ ساله در کنار پدر و برادرش شجاعانه می‌جنگد و به شهادت می‌رسد؛ در حالی که هنوزبسیار کوچک است امام حسین (ع) به او می‌گوید که پدرت تازه شهید شده است و لازم نیست به میدان بیایی و او قانع نمی‌شود و می‌خواهد همراه امام حسین به میدان برود:«زمین و آسمان دیدندر کودکی تنها به میدان رفت ر تاکنون در هرکجا پیران ر کودکان را درس می‌دادندر اینک این کودک ر در دل میدان به پیران درس می‌آموخت…»بزرگی کار این کودک را به زیبایی بیان کرده که آن را به یکی از صحنه‌های با ارزش کربلا نشان می‌دهد و ما را با انسان‌هایی آشنا می‌کند که نمونه‌های آن در تاریخ بشر کم هستند اما می‌توان آنها را یافت و به آنها ارزش داد.
پیروزی خون بر شمشیر
یکی از اهداف بزرگ قیام عاشورا، پیروزی خون بر شمشیر و زنده نگاه داشتن اسلام بود ، که در این راه باید خون می‌دادند تا پیامشان سبز بماند. پیامی‌برای تمام دوران بشریت که امام حسین (ع) با دادن خون خود و یارانش آن را در گوش جهانیان تا ابد فریاد خواهد زد و از تمام طرفدارانش و همه آزادمردان جهان می‌خواهد در برابر ظلم و ستم هیچگاه تسلیم نشوند و رزمندگان ما نیز همچون عاشورائیان حسین نشان دادند دنبال پیروزی واقعی هستند که آن را در جنگ نمی‌یابند.
«شهیدی که در خاک می‌خفت ر سرانگشت در خون خود می‌زد و می‌نوشت دو سه حرف بر سنگ:ر به امید پیروزی واقعی نه در جنگ که بر جنگ» (دستور زبان عشق)
نتیجه گیری
در پایان باید گفت عاشورا راهنمای با ارزش انقلاب اسلامی‌بوده است و هشت سال ایثارگری و جان فشانی رزمندگان در جبهه‌های کربلایی همگی برگرفته از حماسه بزرگ عاشوراست.رزمندگانی که تشنگی شهادت خود را با آب فرات سیراب نمودند و تربت خود را با خاک مقدس کربلا به خاک سپردند و در تمامی‌لحظه لحظه‌های زندگی خود به امام حسین(ع) اقتدا کردند و برای پیوستن به مولایشان بی صبری می‌کردند.و قیصرامین‌پور نیز در این راه همراه رزمندگان بود و نشان داد همچون آنها شیفته امام حسین(ع) و خواهان آزادی است و نشان داد همچون زینب(س) ادامه دهنده انتقال پیام کربلاست که جلوه زیبای صبر و مقاومت و روحیه بخشی به رزمندگان اسلام بود و در جای جای سروده‌های خویش ارتباط زیبایی میان واقعه عاشورا و جنگ هشت ساله دفاع مقدس برقرار کرد تا نشان دهد هر دو یک هدف داشتند و آن هم پیروزی خون بر شمشیر و قبول نکردن ظلم و ستمگری بود.
اشعار قیصر امین‌پور، اگر چه در اوج و بر قله، اما دیدنی‌اند همچون ستاره و سرخ‌اند و شیرین همچون سیب چیدنی اند…
مرجع : اطلاعات
