کد مطلب : ۳۷۶۶
نگاهي به انحراف در مجالس مذهبي بانوان؛
اگه پول بدی، آقا بیشتر نظر می‌کنه
قسمت اول
به گزارش خیمه، در كمال تعجب مي‌گفت هر كسي موقع مولودي خواندن بيشتر دست بزند، آقا امام زمان (ع) بيشتر به او نظر ميكند! ولي من از همان اول كه رفتم اصلا دست نمي‌زدم.
ديگران هم كه دست مي‌زدند، مي‌گفتند هدف ما از دست زدن اين است كه امام زمان (عج) را خوشحال كنيم!! من مي‌گفتم براي خوشحالي آقا هر كاري مي‌كنم، ولي تحت هيچ شرايطي در مراسمي كه متعلق به ايشان است، دست نمي‌زنم.
جالب است كه اين "خانم‌جلسه‌اي" در حين مولودي خواندن چون ايستاده بود و تمام اعضاي بدنش را تكان مي‌داد، حركاتش بيشتر به رقص شبيه بود.
بعد كه دست زدن و دف زدن تمام شد همان خانم گفت براي آنهايي كه مي‌خواهند حاجت بگيرند اين دف را مي‌چرخانيم، هر كسي به هر نيتي كه مي‌خواهد حاجت بگيرد، هر چقدر مي‌تواند پول به داخل دَف بيندازد تا حاجت گيرد!!!
دَف كه به جلوي من رسيد گفتم: يعني اگر پول ندهم، آقا به من نظر نمي‌كند؟ گفت: "نه عزيزم، ولي اگه پول بِدي، آقا بيشتر نظر مي‌كنه!" پول كافي پيش خودم داشتم ولي ترجيح مي‌دادم با اين پول به يك انسان مستحق كمك كنم.
جالب است كه تعدادي از شركت‌كنندگان در جلسه اعتراض كردند كه چرا وقتي همه خوشحال هستند، تو مي‌خواهي خوشحالي ديگران را از بين ببري!؟ يكی دو هزار تومان كه چيزي نيست!! من هم بلند شدم و از مراسم بيرون آمدم."
اين داستان تنها يكي از صدها داستاني است كه مي‌توان در مورد رواج خرافات و بدعت‌هايي كه توسط افرادي كه اين روزها تحت عنوان "خانم جلسه‌اي" از آنها ياد مي‌شود، اشاره كرد.
گستردگي رواج اين خرافات به حدي بوده است كه با واكنش شديد تعدادي از مراجع تقليد و بسياري از علماي دين مواجه شده است.
از جمله مي‌توان به اظهارات چندي پيش آيت‌الله مكارم شيرازي اشاره كرد كه در ابتداي درس تفسير قرآن در حرم حضرت معصومه(س) تاكيد كردند: «در گوشه و کنار کشور، مجالس و محافلی که معلوم نیست بر چه مبنايی استوار است، برگزار می‌شود و در آن آداب ابداعی عبادت از سوی افراد ناآگاه ترويج می‌شود که اصلاً درست نيست.»
ايشان افزودند: «از جمله مراسمی که نشانه درستی ندارد، ختم سوره انعام است؛ اين سوره جایگاه عظيمی در قرآن دارد، ولی این که در لابلای آن، اذکار و اورادی را بياورند، اصلاً درست نيست.»
آیت الله سیداحمد خاتمی نیز طی سخنانی در همایشی با عنوان «مساجد، انتظار و رسالت زن مسلمان» در جمع مبلغان و مربیان قرآن مساجد اظهار کرد: «امروز کسی نیست که از خرافات ننالد اما چه کسی خرافات را ترویج می دهد؟ یک مرتبه می بینیم مسائلی عنوان می شود و به سرعت هم در سطح جامعه انتشار می یابد، این از کوزه گویندگان بی سواد در می آید؛ ما هنوز این آرزو را داریم که روزی گویندگی و تبلیغ برخی خانم جلسه ای ها سامان پیدا کند.»
امام جمعه موقت تهران آراستگی به دین را از دیگر ویژگی های یک مبلغ خواند و تصریح کرد: «مبلغ دین یک الگو است و کسی که جلودار می شود باید اول خود را بسازد. راز موفقیت پیامبر(ص) و ائمه هم همین بود. به ویژه اینکه تاثیرپذیری خانم ها بیشتر است، مثلاً اگر مبلغ خانمی با زیورآلات بیش از حد ظاهر شود و از سویی هم از زهد سخن بگوید، نمی توان سخنان او را پذیرفت زیرا این جایگاه، جایگاهی نیست که با حرف تاثیرگذار باشد بلکه عمل و رفتار است که تعیین کننده است.»
با توجه به ضرورت پرداختن به اين موضوع، سعي كرده‌ايم در اين گزارش در قالب مصاحبه با چند نفر از كارشناسان مسايل مذهبي، به كندوكاوي هر چند مختصر در مورد حضور گسترده "خانم جلسه‌اي‌ها" در جلسات مذهبي بانوان و رواج خرافات توسط بسياري از آنها در اين محافل بپردازيم.
خرافات را فقط مي‌توان محدود كرد
مي‌گويند خرافه همواره وجود داشته، خواهد داشت و هرگز نمي‌توان آن را نابود كرد؛ تنها مي‌توان محدودش كرد. در همين حال خرافات چيزي نيست كه متعلق به يك فرهنگ يا منطقه خاص در جهان باشد.
براي مثال اروپای قرون وسطی غرق در عقایدی بود که امروزه از آن به عنوان "عقايد خرافی" ياد مي‌شود؛ دنیای آن زمان پر بود از جادوگران، دیوها و پری‌ها. پزشکی آنان با جادو آمیخته بود و معجزه برای آنان یک پدیده روزمره بود.
در همين حال رد پاي خرافات را در فرهنگ ما ايراني‌ها نيز مي‌توان مشاهده كرد كه اعتقاد به نحسي عدد 13 يكي از آنهاست.
حتي "باروخ اسپینوزا"، فیلسوف مشهور هلندی با اشاره به اينكه مردم به سختی دست از افکار خرافی برمی‌دارند و سرسختانه به آنها چسبیده‌اند، مي‌نويسد: «اگر آدمیان قواعد مشخصی برای اداره امور زندگی خود در اختیار داشتند و یا بخت همیشه با آنها یار بود، هرگز به خرافات روی نمی‌آوردند، اما چون اغلب به مشکلاتي برمی‌خورند که قواعد موجود پاسخگوی آنها نیست، بین ترس و امید سرگردان شده و سخت زود باور می‌شوند.»
با توجه به مسايلي كه بدان اشاره شد مي‌توان اين پرسش را مطرح كرد كه چرا چند سالي است كه در برخي از هيأت‌هاي مذهبي‌مان با نوعي شيوع و رواج مطالب خرافه و غيرمستند به صورت گسترده‌تر از گذشته مواجه هستيم؟ آيا آن‌طور كه اسپینوزا گفته، برخورد با مشكلات و پاسخگو نبودن قواعد موجود باعث بيان و رواج برخي خرافات در برخي هيات‌هاي مذهبي ـ به‌ويژه در هيات‌هاي بانوان ـ مي‌شود؟
آيا ممكن است دين مبين اسلام و قرآن-كتاب آسماني ما- براي قواعد پيچيده دنياي امروزي پاسخي نداشته باشد؟ در پاسخ به اين پرسش بي‌هيچ ترديدي بايد گفت "خير"؛ ولي در عين حال كه به غيرممكن بودن چنين چيزي اعتقاد راسخ داريم، بايد تحقيق كرد كه چرا بيان خرافات در خصوص ارتباط با ائمه و فعاليت‌هاي عارفان كاذب به آساني در سطح جامعه رواج پيدا ميكند؟
سوء‌استفاده از احساسات پاك مذهبي مردم
حجت الاسلام "عليرضا رجالي تهراني"، محقق و نويسنده مذهبي در پاسخ به اين پرسش ميگويد: «علت اينكه ما گهگاه شاهد بيان برخي خرافات در هيات‌هاي مذهبي متعلق به آقايان و بانوان هستيم اين نيست كه قواعد ما پاسخگوي مسايل نيستند، بلكه به نظر من مشكل اين است كه اين قواعد توسط اشخاصي بيان مي‌شوند كه اصلا صلاحيت پاسخگويي و ورود به اين مسايل را ندارند.»
نويسنده كتاب "يكصد پرسش و پاسخ پيرامون امام زمان(عج)" با اشاره به اين كه چنين مشكلي در هيأت‌هاي بانوان در مقايسه با هيأت‌هاي آقايان رواج بيشتري دارد، مي‌افزايد: «اين روزها شاهد اين هستيم كه اشخاصي به بهانه اين كه انسان‌هاي آگاهي هستند، مدعي ارتباط با ائمه و امام زمان (ع) هستند و از صداقت و صفاي بانوان سوء‌استفاده كرده و خودشان را به عنوان فردي كه ارتباطات قوي معنوي و روحاني دارد، جا مي‌زنند.»
حجت‌الاسلام رجالي تهراني، با اشاره به اين كه بايد قبول كرد كه بيان چنين خرافاتي و ترويج آنها در جامعه گوياي اين است كه مسئولان و سازمان‌هاي فرهنگي و مذهبي در بخش فرهنگ‌سازي آن طور كه بايد و شايد كار نكرده‌اند، تصريح ميكند: «وقتي شاهد رواج خرافات در مسايل مذهبي هستيم، بيش از اين كه بحث ناتواني قواعد يا نيت‌هاي شوم در كار باشد، بيشتر شاهد كم‌كاري سازمان‌هاي مرتبط با اين مسايل هستيم؛ بنابراين مادامي كه فرهنگ‌سازي درست نشود، اين آسيب‌ها نيز وجود خواهد داشت.»
نويسنده كتاب "مجلس گناه، فراموشخانه ايمان" در پاسخ به اين پرسش كه براي مقابله با رواج مطالب خرافي در هيأت‌هاي بانوان كه به سبب نوع عملكرد و ماهيت‌شان امكان نظات كمتري بر آنها وجود دارد، چه مي‌توان كرد.
وی ميگويد: «با توجه به اينكه خيلي از خانم‌ها مي‌توانند احكام و مسايل مربوط به خودشان را در هيأت‌ها و تشكل‌هاي ديني مخصوص به خودشان راحت‌تر سوال كنند، در اصل اين كه وجود هيأت و تشكل‌هاي ديني زنانه براي بانوان لازم است، هيچ شكي نيست. ولي در همين حال با توجه به آسيب‌هايي كه اين تشكل‌هاي خودجوش را تهديد ميكند، بايد به مسايل آنها نيز توجه نمود.»
رجالی تهرانی بیان کرد: «براي مثال لازم است كه براي هدايت هيأت‌هاي مخصوص بانوان از افرادي كه داراي تخصص هستند و مي‌توانند مسايل اجتماعي، خانوادگي، فقهي و احكام را به درستي بيان كنند، استفاده كرد تا مانع از آن شويم كه اداره هيأت‌هاي بانوان به دست افراد غيرمتخصص صورت پذيرد.»
ضرورت پررنگ شدن نقش حوزه‌هاي علميه خواهران
در واقع نويسنده مجموعه كتاب‌هاي "آشنايي با زندگي چهارده معصوم (ع)" معتقد است كه اگر همزمان با فرهنگ‌سازي سازمان‌هاي فرهنگي و ديني، حوزه‌هاي علميه خواهران نيز اقدام به تربیت بانوان متخصص براي حضور فراگيرتر در هيأت‌هاي بانوان كنند، مي‌توان آسيب‌ها را در اين زمينه به حداقل رساند.
وي در اين خصوص ميگويد: «البته در كنار تلاش سازمان‌هاي فرهنگي و مذهبي و حوزه‌هاي علميه خواهران، صدا و سيما نيز بايد با يك برنامه‌ريزي مناسب، بانوان مؤمن ايراني را تشويق به استفاده از خواهران فارغ‌التحصيل شده از حوزه‌هاي علميه خواهران كند و آنها را به اين جهت سوق دهد كه براي برگزاري مراسم مذهبي خود به حوزه‌هاي علميه مراجعه كرده و از آنها تقاضاي معرفي اشخاص قابل اطمينان و آگاه را نمايند.»
البته حجت‌السلام رجالي تهراني، تحقق چنين هدفي را منوط به همكاري صدا و سيما مي‌داند و تصريح ميكند: "نقش سازمان صدا و سيما و تبليغات منظم آن خيلي مهم است.
در واقع سازماني كه مي‌تواند با تبليغات منظم خود براي سازمان‌ها و شركت‌هاي خصوصي شهرت، اعتبار و موفقيت توليد كند، اگر بخواهد مي‌تواند در زمينه آسيب‌شناسي هيأت‌هاي زنانه و فرهنگ نيز موفق باشد.
قطعا اگر صدا و سيما در اين حوزه كار كند و به اين موضوع اهميت بدهد و اين مساله تبديل به دغدغه آن شود، مي‌تواند خيلي موفق عمل كرده و به كاهش آسيب‌ها در اين زمينه كمك شاياني كند."
وقتي عرصه براي زنان غيرمتخصص باز است
تحقیقات نشان می‌دهند انواع رفتارهای خرافی مذهبي و غيرمذهبي معمولا در طبقات پایین اجتماع، افراد دارای سطح هوشی و تحصیلی پایین و آنهایی که در محیط خانوادگی خود دارای والدین مستبد و خشني هستند، شايع‌تر است.
ولي يك موضوع همچنان در اين ميان متناقض است. در گذشته هيأت‌هاي بانوان به علت كمبود حوزه‌هاي علميه خواهران و بالطبع كمبود مبلغان بانو هر چند وابستگي بيشتري به روحانيون آقا داشتند، ولي در همين حال بيان مطالب غيرمستند و خرافي در آنها بسيار كم بوده است.
ولي در حالي كه امروزه در جامعه، بانوان زيادي از حوزه‌ها فارغ التحصيل شده‌اند و در همين حال ميزان تحصيلات دانشگاهي زنان نيز در مقايسه با گذشته به‌شدت افزايش پيدا كرده، چرا شاهد يك نمودار تصاعدي در بيان خرافات در هيأت‌هاي بانوان هستيم؟
مدير آموزش يكي از بزرگترين هيأت‌هاي آموزش قرآن در جنوب غرب تهران، در پاسخ به اين پرسش ميگويد: «به نظر من يكي از دلايل رشد بيان خرافات در هيأت‌هاي زنانه، تفاوت عملكرد زنان حوزوي و حاج خانم جلسه‌اي‌ها در نحوه برگزاري و جذب مخاطب است و متأسفانه شاهد اين هستيم كه مخاطبان علاقه‌مندي بيشتري به شركت در جلسات خانم جلسه‌اي‌ها نشان مي‌دهند.»
زهرا امینایی، با اشاره به اين كه حضور خانم جلسه‌اي‌هايِ نابلد ،آفتي براي ماهيت عملكرد هيأت‌هاي بانوان است.
وی به ترفندهايي كه بعضي از آنها براي جذب مخاطبان استفاده ميكنند، اشاره كرده و مي‌افزايد:« هر چند كه در ميان زنان خانم جلسه‌اي ها افراد صالح و شايسته‌اي نيز وجود دارند كه بنابر اعتقادات قلبي خود فعاليت ميكنند ولي متأسفانه اين روزها شاهد افزايش ريا و چشم و هم‌چشمي در فعاليت دسته‌اي از اين افراد هستيم كه براي جذب مخاطبان جديد به سوي خود در مقابله با ساير رقباي خود از هر حيله و ترفندي استفاده ميكنند.»
مدیر آموزش هیات های قرآن ادامه داد: «براي مثال يك خانم جلسه‌اي صدايش را با بلندگو زيبا ميكند و ديگري همراه با دف زدن مي‌خواند. به نظر من با چنين روش‌هايي و استفاده از ادوات موسيقي طبيعي است كه زنان جوان بيشتر جذب چنين هيأت‌هايي مي‌شوند تا شركت در مراسمي كه يك خانم حوزوي در آن خيلي معمولي ولي در عين حال بسيار پرمحتوا مداحي ميكند.»
امينايي با ابراز نگراني از اين كه بيشتر حاج خانم جلسه‌‌اي‌هايي كه در حال حاضر در هيأت‌هاي زنانه فعاليت ميكنند، مطالعات جانبي نيز نداشته و حتي سواد تعدادي از آنها زير پنجم ابتدايي است.
وی تصريح ميكند: «تعدادي از اين حاج‌خانم جلسه‌اي‌ها كه در مجالس زنانه شركت ميكنند، آن قدر مداحي و روضه‌خواني كرده‌اند كه صداي آنها از زنانه به مردانه تبديل شده و در مواردي خيلي دلخراش شده است.»
مدیر آموزش هیات های قرآن بیان کرد: «از همه بدتر اين كه نيات اين افراد از فعاليت در اين زمينه بيشتر مادي بوده و متأسفانه شاهد هستيم كه تعدادي از آنها براي افزايش درآمد خود اقدام به بيان مسايلي ميكنند كه وقتي در خصوص صحت آنها به علما و روحانيون مراجعه مي‌كنيم، آنها فقط ابراز تعجب ميكنند.»
امینایی با ارايه مثالي در اين خصوص ميگويد: "در ولادت با سعادت امام زمان (عج) در سال جاري به يك مراسم مولودي دعوت شدم كه در آن يك خانم جلسه‌اي به همراه 2 خانم دَف‌زن نيز دعوت شده بودند.
اين خانم در كمال تعجب مي‌گفت هر كسي موقع مولودي خواندن بيشتر دست بزند، آقا امام زمان(عج) بيشتر به او نظر ميكند! ولي من از همان اول كه رفتم اصلا دست نمي‌زدم. ديگران هم كه دست مي‌زدند مي‌گفتند هدف ما از دست زدن اين است كه امام زمان را خوشحال كنيم!!
من مي‌گفتم براي خوشحالي آقا هر كاري مي‌كنم ولي تحت هيچ شرايطي در مراسمي كه متعلق به ايشان است دست نمي‌زنم..
جالب است كه اين خانم جلسه‌اي در حين مولودي خواندن چون ايستاده بود و تمام اعضاي بدنش را تكان مي‌داد، حركاتش بيشتر به رقص شبيه بود.
بعد كه دست زدن و دف زدن تمام شد همان خانم گفت براي آنهايي كه مي‌خواهند حاجت بگيرند اين دف را مي‌چرخانيم، هر كسي به هر نيتي كه مي‌خواهد حاجت بگيرد هر چقدر مي‌تواند پول به داخل دف بيندازد، حاجت مي‌گيرد!!!
دف كه به جلوي من رسيد، گفتم: يعني اگر پول ندهم آقا به من نظر نمي‌كند؟ گفت: نه عزيزم، ولي اگه پول بدي، آقا بيشتر نظر مي‌كنه!
پول كافي پيش خودم داشتم ولي ترجيح مي‌دادم با اين پول به يك انسان مستحق كمك كنم.
جالب است كه تعدادي از شركت‌كنندگان در جلسه اعتراض كردند كه چرا وقتي همه خوشحال هستند، تو مي‌خواهي خوشحالي ديگران را از بين ببري!؟ يكي دو هزار تومان كه چيزي نيست!! من هم بلند شدم و از مراسم بيرون آمدم."
بنابر اظهارات خانم امينايي تلاش براي افزايش درآمد تنها مشكل اين دسته از افراد نيست؛ بلكه آنها حتي به توصيه‌هايي كه به ديگران ميكنند نيز اصلا عمل نمي‌كنند.
وی در اين خصوص ميگويد:« بارها شده كه مشاهده كرده‌ايم يك خانم جلسه‌اي در هيأت به خانم يا دختر جواني ميگويد حجابت را رعايت كن ولي وقتي در خيابان با دختر خودش قدم مي‌زند مي‌بيني كه دخترش هيچ كدام از آن معيارها را رعايت نكرده است!»
امینایی افزود: «پرسش من اين است كه وقتي كسي به حرفي كه خودش مي‌زند اعتقادي ندارد، چطور مي‌توان انتظار داشت كه زنان و دختران جوان با مشاهده چنين صحنه‌هايي به نصيحت‌هاي او عمل كنند؟»
ديگران هم كه دست مي‌زدند، مي‌گفتند هدف ما از دست زدن اين است كه امام زمان (عج) را خوشحال كنيم!! من مي‌گفتم براي خوشحالي آقا هر كاري مي‌كنم، ولي تحت هيچ شرايطي در مراسمي كه متعلق به ايشان است، دست نمي‌زنم.
جالب است كه اين "خانم‌جلسه‌اي" در حين مولودي خواندن چون ايستاده بود و تمام اعضاي بدنش را تكان مي‌داد، حركاتش بيشتر به رقص شبيه بود.
بعد كه دست زدن و دف زدن تمام شد همان خانم گفت براي آنهايي كه مي‌خواهند حاجت بگيرند اين دف را مي‌چرخانيم، هر كسي به هر نيتي كه مي‌خواهد حاجت بگيرد، هر چقدر مي‌تواند پول به داخل دَف بيندازد تا حاجت گيرد!!!
دَف كه به جلوي من رسيد گفتم: يعني اگر پول ندهم، آقا به من نظر نمي‌كند؟ گفت: "نه عزيزم، ولي اگه پول بِدي، آقا بيشتر نظر مي‌كنه!" پول كافي پيش خودم داشتم ولي ترجيح مي‌دادم با اين پول به يك انسان مستحق كمك كنم.
جالب است كه تعدادي از شركت‌كنندگان در جلسه اعتراض كردند كه چرا وقتي همه خوشحال هستند، تو مي‌خواهي خوشحالي ديگران را از بين ببري!؟ يكی دو هزار تومان كه چيزي نيست!! من هم بلند شدم و از مراسم بيرون آمدم."
اين داستان تنها يكي از صدها داستاني است كه مي‌توان در مورد رواج خرافات و بدعت‌هايي كه توسط افرادي كه اين روزها تحت عنوان "خانم جلسه‌اي" از آنها ياد مي‌شود، اشاره كرد.
گستردگي رواج اين خرافات به حدي بوده است كه با واكنش شديد تعدادي از مراجع تقليد و بسياري از علماي دين مواجه شده است.
از جمله مي‌توان به اظهارات چندي پيش آيت‌الله مكارم شيرازي اشاره كرد كه در ابتداي درس تفسير قرآن در حرم حضرت معصومه(س) تاكيد كردند: «در گوشه و کنار کشور، مجالس و محافلی که معلوم نیست بر چه مبنايی استوار است، برگزار می‌شود و در آن آداب ابداعی عبادت از سوی افراد ناآگاه ترويج می‌شود که اصلاً درست نيست.»
ايشان افزودند: «از جمله مراسمی که نشانه درستی ندارد، ختم سوره انعام است؛ اين سوره جایگاه عظيمی در قرآن دارد، ولی این که در لابلای آن، اذکار و اورادی را بياورند، اصلاً درست نيست.»
آیت الله سیداحمد خاتمی نیز طی سخنانی در همایشی با عنوان «مساجد، انتظار و رسالت زن مسلمان» در جمع مبلغان و مربیان قرآن مساجد اظهار کرد: «امروز کسی نیست که از خرافات ننالد اما چه کسی خرافات را ترویج می دهد؟ یک مرتبه می بینیم مسائلی عنوان می شود و به سرعت هم در سطح جامعه انتشار می یابد، این از کوزه گویندگان بی سواد در می آید؛ ما هنوز این آرزو را داریم که روزی گویندگی و تبلیغ برخی خانم جلسه ای ها سامان پیدا کند.»
امام جمعه موقت تهران آراستگی به دین را از دیگر ویژگی های یک مبلغ خواند و تصریح کرد: «مبلغ دین یک الگو است و کسی که جلودار می شود باید اول خود را بسازد. راز موفقیت پیامبر(ص) و ائمه هم همین بود. به ویژه اینکه تاثیرپذیری خانم ها بیشتر است، مثلاً اگر مبلغ خانمی با زیورآلات بیش از حد ظاهر شود و از سویی هم از زهد سخن بگوید، نمی توان سخنان او را پذیرفت زیرا این جایگاه، جایگاهی نیست که با حرف تاثیرگذار باشد بلکه عمل و رفتار است که تعیین کننده است.»
با توجه به ضرورت پرداختن به اين موضوع، سعي كرده‌ايم در اين گزارش در قالب مصاحبه با چند نفر از كارشناسان مسايل مذهبي، به كندوكاوي هر چند مختصر در مورد حضور گسترده "خانم جلسه‌اي‌ها" در جلسات مذهبي بانوان و رواج خرافات توسط بسياري از آنها در اين محافل بپردازيم.
خرافات را فقط مي‌توان محدود كرد
مي‌گويند خرافه همواره وجود داشته، خواهد داشت و هرگز نمي‌توان آن را نابود كرد؛ تنها مي‌توان محدودش كرد. در همين حال خرافات چيزي نيست كه متعلق به يك فرهنگ يا منطقه خاص در جهان باشد.
براي مثال اروپای قرون وسطی غرق در عقایدی بود که امروزه از آن به عنوان "عقايد خرافی" ياد مي‌شود؛ دنیای آن زمان پر بود از جادوگران، دیوها و پری‌ها. پزشکی آنان با جادو آمیخته بود و معجزه برای آنان یک پدیده روزمره بود.
در همين حال رد پاي خرافات را در فرهنگ ما ايراني‌ها نيز مي‌توان مشاهده كرد كه اعتقاد به نحسي عدد 13 يكي از آنهاست.
حتي "باروخ اسپینوزا"، فیلسوف مشهور هلندی با اشاره به اينكه مردم به سختی دست از افکار خرافی برمی‌دارند و سرسختانه به آنها چسبیده‌اند، مي‌نويسد: «اگر آدمیان قواعد مشخصی برای اداره امور زندگی خود در اختیار داشتند و یا بخت همیشه با آنها یار بود، هرگز به خرافات روی نمی‌آوردند، اما چون اغلب به مشکلاتي برمی‌خورند که قواعد موجود پاسخگوی آنها نیست، بین ترس و امید سرگردان شده و سخت زود باور می‌شوند.»
با توجه به مسايلي كه بدان اشاره شد مي‌توان اين پرسش را مطرح كرد كه چرا چند سالي است كه در برخي از هيأت‌هاي مذهبي‌مان با نوعي شيوع و رواج مطالب خرافه و غيرمستند به صورت گسترده‌تر از گذشته مواجه هستيم؟ آيا آن‌طور كه اسپینوزا گفته، برخورد با مشكلات و پاسخگو نبودن قواعد موجود باعث بيان و رواج برخي خرافات در برخي هيات‌هاي مذهبي ـ به‌ويژه در هيات‌هاي بانوان ـ مي‌شود؟
آيا ممكن است دين مبين اسلام و قرآن-كتاب آسماني ما- براي قواعد پيچيده دنياي امروزي پاسخي نداشته باشد؟ در پاسخ به اين پرسش بي‌هيچ ترديدي بايد گفت "خير"؛ ولي در عين حال كه به غيرممكن بودن چنين چيزي اعتقاد راسخ داريم، بايد تحقيق كرد كه چرا بيان خرافات در خصوص ارتباط با ائمه و فعاليت‌هاي عارفان كاذب به آساني در سطح جامعه رواج پيدا ميكند؟
سوء‌استفاده از احساسات پاك مذهبي مردم
حجت الاسلام "عليرضا رجالي تهراني"، محقق و نويسنده مذهبي در پاسخ به اين پرسش ميگويد: «علت اينكه ما گهگاه شاهد بيان برخي خرافات در هيات‌هاي مذهبي متعلق به آقايان و بانوان هستيم اين نيست كه قواعد ما پاسخگوي مسايل نيستند، بلكه به نظر من مشكل اين است كه اين قواعد توسط اشخاصي بيان مي‌شوند كه اصلا صلاحيت پاسخگويي و ورود به اين مسايل را ندارند.»
نويسنده كتاب "يكصد پرسش و پاسخ پيرامون امام زمان(عج)" با اشاره به اين كه چنين مشكلي در هيأت‌هاي بانوان در مقايسه با هيأت‌هاي آقايان رواج بيشتري دارد، مي‌افزايد: «اين روزها شاهد اين هستيم كه اشخاصي به بهانه اين كه انسان‌هاي آگاهي هستند، مدعي ارتباط با ائمه و امام زمان (ع) هستند و از صداقت و صفاي بانوان سوء‌استفاده كرده و خودشان را به عنوان فردي كه ارتباطات قوي معنوي و روحاني دارد، جا مي‌زنند.»
حجت‌الاسلام رجالي تهراني، با اشاره به اين كه بايد قبول كرد كه بيان چنين خرافاتي و ترويج آنها در جامعه گوياي اين است كه مسئولان و سازمان‌هاي فرهنگي و مذهبي در بخش فرهنگ‌سازي آن طور كه بايد و شايد كار نكرده‌اند، تصريح ميكند: «وقتي شاهد رواج خرافات در مسايل مذهبي هستيم، بيش از اين كه بحث ناتواني قواعد يا نيت‌هاي شوم در كار باشد، بيشتر شاهد كم‌كاري سازمان‌هاي مرتبط با اين مسايل هستيم؛ بنابراين مادامي كه فرهنگ‌سازي درست نشود، اين آسيب‌ها نيز وجود خواهد داشت.»
نويسنده كتاب "مجلس گناه، فراموشخانه ايمان" در پاسخ به اين پرسش كه براي مقابله با رواج مطالب خرافي در هيأت‌هاي بانوان كه به سبب نوع عملكرد و ماهيت‌شان امكان نظات كمتري بر آنها وجود دارد، چه مي‌توان كرد.
وی ميگويد: «با توجه به اينكه خيلي از خانم‌ها مي‌توانند احكام و مسايل مربوط به خودشان را در هيأت‌ها و تشكل‌هاي ديني مخصوص به خودشان راحت‌تر سوال كنند، در اصل اين كه وجود هيأت و تشكل‌هاي ديني زنانه براي بانوان لازم است، هيچ شكي نيست. ولي در همين حال با توجه به آسيب‌هايي كه اين تشكل‌هاي خودجوش را تهديد ميكند، بايد به مسايل آنها نيز توجه نمود.»
رجالی تهرانی بیان کرد: «براي مثال لازم است كه براي هدايت هيأت‌هاي مخصوص بانوان از افرادي كه داراي تخصص هستند و مي‌توانند مسايل اجتماعي، خانوادگي، فقهي و احكام را به درستي بيان كنند، استفاده كرد تا مانع از آن شويم كه اداره هيأت‌هاي بانوان به دست افراد غيرمتخصص صورت پذيرد.»
ضرورت پررنگ شدن نقش حوزه‌هاي علميه خواهران
در واقع نويسنده مجموعه كتاب‌هاي "آشنايي با زندگي چهارده معصوم (ع)" معتقد است كه اگر همزمان با فرهنگ‌سازي سازمان‌هاي فرهنگي و ديني، حوزه‌هاي علميه خواهران نيز اقدام به تربیت بانوان متخصص براي حضور فراگيرتر در هيأت‌هاي بانوان كنند، مي‌توان آسيب‌ها را در اين زمينه به حداقل رساند.
وي در اين خصوص ميگويد: «البته در كنار تلاش سازمان‌هاي فرهنگي و مذهبي و حوزه‌هاي علميه خواهران، صدا و سيما نيز بايد با يك برنامه‌ريزي مناسب، بانوان مؤمن ايراني را تشويق به استفاده از خواهران فارغ‌التحصيل شده از حوزه‌هاي علميه خواهران كند و آنها را به اين جهت سوق دهد كه براي برگزاري مراسم مذهبي خود به حوزه‌هاي علميه مراجعه كرده و از آنها تقاضاي معرفي اشخاص قابل اطمينان و آگاه را نمايند.»
البته حجت‌السلام رجالي تهراني، تحقق چنين هدفي را منوط به همكاري صدا و سيما مي‌داند و تصريح ميكند: "نقش سازمان صدا و سيما و تبليغات منظم آن خيلي مهم است.
در واقع سازماني كه مي‌تواند با تبليغات منظم خود براي سازمان‌ها و شركت‌هاي خصوصي شهرت، اعتبار و موفقيت توليد كند، اگر بخواهد مي‌تواند در زمينه آسيب‌شناسي هيأت‌هاي زنانه و فرهنگ نيز موفق باشد.
قطعا اگر صدا و سيما در اين حوزه كار كند و به اين موضوع اهميت بدهد و اين مساله تبديل به دغدغه آن شود، مي‌تواند خيلي موفق عمل كرده و به كاهش آسيب‌ها در اين زمينه كمك شاياني كند."
وقتي عرصه براي زنان غيرمتخصص باز است
تحقیقات نشان می‌دهند انواع رفتارهای خرافی مذهبي و غيرمذهبي معمولا در طبقات پایین اجتماع، افراد دارای سطح هوشی و تحصیلی پایین و آنهایی که در محیط خانوادگی خود دارای والدین مستبد و خشني هستند، شايع‌تر است.
ولي يك موضوع همچنان در اين ميان متناقض است. در گذشته هيأت‌هاي بانوان به علت كمبود حوزه‌هاي علميه خواهران و بالطبع كمبود مبلغان بانو هر چند وابستگي بيشتري به روحانيون آقا داشتند، ولي در همين حال بيان مطالب غيرمستند و خرافي در آنها بسيار كم بوده است.
ولي در حالي كه امروزه در جامعه، بانوان زيادي از حوزه‌ها فارغ التحصيل شده‌اند و در همين حال ميزان تحصيلات دانشگاهي زنان نيز در مقايسه با گذشته به‌شدت افزايش پيدا كرده، چرا شاهد يك نمودار تصاعدي در بيان خرافات در هيأت‌هاي بانوان هستيم؟
مدير آموزش يكي از بزرگترين هيأت‌هاي آموزش قرآن در جنوب غرب تهران، در پاسخ به اين پرسش ميگويد: «به نظر من يكي از دلايل رشد بيان خرافات در هيأت‌هاي زنانه، تفاوت عملكرد زنان حوزوي و حاج خانم جلسه‌اي‌ها در نحوه برگزاري و جذب مخاطب است و متأسفانه شاهد اين هستيم كه مخاطبان علاقه‌مندي بيشتري به شركت در جلسات خانم جلسه‌اي‌ها نشان مي‌دهند.»
زهرا امینایی، با اشاره به اين كه حضور خانم جلسه‌اي‌هايِ نابلد ،آفتي براي ماهيت عملكرد هيأت‌هاي بانوان است.
وی به ترفندهايي كه بعضي از آنها براي جذب مخاطبان استفاده ميكنند، اشاره كرده و مي‌افزايد:« هر چند كه در ميان زنان خانم جلسه‌اي ها افراد صالح و شايسته‌اي نيز وجود دارند كه بنابر اعتقادات قلبي خود فعاليت ميكنند ولي متأسفانه اين روزها شاهد افزايش ريا و چشم و هم‌چشمي در فعاليت دسته‌اي از اين افراد هستيم كه براي جذب مخاطبان جديد به سوي خود در مقابله با ساير رقباي خود از هر حيله و ترفندي استفاده ميكنند.»
مدیر آموزش هیات های قرآن ادامه داد: «براي مثال يك خانم جلسه‌اي صدايش را با بلندگو زيبا ميكند و ديگري همراه با دف زدن مي‌خواند. به نظر من با چنين روش‌هايي و استفاده از ادوات موسيقي طبيعي است كه زنان جوان بيشتر جذب چنين هيأت‌هايي مي‌شوند تا شركت در مراسمي كه يك خانم حوزوي در آن خيلي معمولي ولي در عين حال بسيار پرمحتوا مداحي ميكند.»
امينايي با ابراز نگراني از اين كه بيشتر حاج خانم جلسه‌‌اي‌هايي كه در حال حاضر در هيأت‌هاي زنانه فعاليت ميكنند، مطالعات جانبي نيز نداشته و حتي سواد تعدادي از آنها زير پنجم ابتدايي است.
وی تصريح ميكند: «تعدادي از اين حاج‌خانم جلسه‌اي‌ها كه در مجالس زنانه شركت ميكنند، آن قدر مداحي و روضه‌خواني كرده‌اند كه صداي آنها از زنانه به مردانه تبديل شده و در مواردي خيلي دلخراش شده است.»
مدیر آموزش هیات های قرآن بیان کرد: «از همه بدتر اين كه نيات اين افراد از فعاليت در اين زمينه بيشتر مادي بوده و متأسفانه شاهد هستيم كه تعدادي از آنها براي افزايش درآمد خود اقدام به بيان مسايلي ميكنند كه وقتي در خصوص صحت آنها به علما و روحانيون مراجعه مي‌كنيم، آنها فقط ابراز تعجب ميكنند.»
امینایی با ارايه مثالي در اين خصوص ميگويد: "در ولادت با سعادت امام زمان (عج) در سال جاري به يك مراسم مولودي دعوت شدم كه در آن يك خانم جلسه‌اي به همراه 2 خانم دَف‌زن نيز دعوت شده بودند.
اين خانم در كمال تعجب مي‌گفت هر كسي موقع مولودي خواندن بيشتر دست بزند، آقا امام زمان(عج) بيشتر به او نظر ميكند! ولي من از همان اول كه رفتم اصلا دست نمي‌زدم. ديگران هم كه دست مي‌زدند مي‌گفتند هدف ما از دست زدن اين است كه امام زمان را خوشحال كنيم!!
من مي‌گفتم براي خوشحالي آقا هر كاري مي‌كنم ولي تحت هيچ شرايطي در مراسمي كه متعلق به ايشان است دست نمي‌زنم..
جالب است كه اين خانم جلسه‌اي در حين مولودي خواندن چون ايستاده بود و تمام اعضاي بدنش را تكان مي‌داد، حركاتش بيشتر به رقص شبيه بود.
بعد كه دست زدن و دف زدن تمام شد همان خانم گفت براي آنهايي كه مي‌خواهند حاجت بگيرند اين دف را مي‌چرخانيم، هر كسي به هر نيتي كه مي‌خواهد حاجت بگيرد هر چقدر مي‌تواند پول به داخل دف بيندازد، حاجت مي‌گيرد!!!
دف كه به جلوي من رسيد، گفتم: يعني اگر پول ندهم آقا به من نظر نمي‌كند؟ گفت: نه عزيزم، ولي اگه پول بدي، آقا بيشتر نظر مي‌كنه!
پول كافي پيش خودم داشتم ولي ترجيح مي‌دادم با اين پول به يك انسان مستحق كمك كنم.
جالب است كه تعدادي از شركت‌كنندگان در جلسه اعتراض كردند كه چرا وقتي همه خوشحال هستند، تو مي‌خواهي خوشحالي ديگران را از بين ببري!؟ يكي دو هزار تومان كه چيزي نيست!! من هم بلند شدم و از مراسم بيرون آمدم."
بنابر اظهارات خانم امينايي تلاش براي افزايش درآمد تنها مشكل اين دسته از افراد نيست؛ بلكه آنها حتي به توصيه‌هايي كه به ديگران ميكنند نيز اصلا عمل نمي‌كنند.
وی در اين خصوص ميگويد:« بارها شده كه مشاهده كرده‌ايم يك خانم جلسه‌اي در هيأت به خانم يا دختر جواني ميگويد حجابت را رعايت كن ولي وقتي در خيابان با دختر خودش قدم مي‌زند مي‌بيني كه دخترش هيچ كدام از آن معيارها را رعايت نكرده است!»
امینایی افزود: «پرسش من اين است كه وقتي كسي به حرفي كه خودش مي‌زند اعتقادي ندارد، چطور مي‌توان انتظار داشت كه زنان و دختران جوان با مشاهده چنين صحنه‌هايي به نصيحت‌هاي او عمل كنند؟»
