در چنين روزی : عید فطر
۲۵ خرداد
نخستین روز ماه شوال، عید فطر و عید مشترک همة مسلمانان جهان است. فطر به معنای گشودن و باز کردن روزه است. در این روز مسلمانان پس از یک ماه روزه‌داری و صیانتِ نفس در ماه مبارک رمضان به استقبال عید سعید فطر می‌روند. از نظر اسلام، عید فطر روزی است که مسلمانان در مکتب رمضان و روزه، در پرتو آیات قرآن، نیایش‌ها و تقویت صبر و اراده، سرشت خویش را متوجه خداوند سبحان نمایند و خود را همیشه در محضر حق تعالی بدانند تا گناه نکنند.
عید فطر با رؤیت هلال ماه شوال در پایان روز بیست‌ونهم ماه رمضان و یا گذشت ۳۰ روز از اول ماه رمضان ثابت می‌شود. به تلاش برای دیدن هلال ماه استهلال گفته می‌شود. این عمل نیازمند محاسبات نجومی است؛ زیرا ماه قمری ممکن است ۲۹ یا ۳۰ روز باشد و مشاهدة ماه نو گاهی دشوار است. از آن‌جایی که مناسبت‌های دین اسلام بر مبنای گاه‌شمار قمری تنظیم شده است، استهلال کاری است که از نظر اسلام مهم و مستحب محسوب می‌شود. بنا بر نظر مراجع تقلیدِ شیعه اول ماه به چهار یا پنج طریق ثابت می‌شود:
۱ـ خود انسان ماه را ببیند.
۲ـ کسانی که از گفتة آنان یقین یا اطمینان پیدا می‌شود، بگویند ماه را دیده‌ایم.
۳ـ دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‌ایم.
۴ـ ۳۰ روز از اول ماه قبل بگذرد.
۵ـ حاکم شرع حکم کند که اول ماه است.
به طور کلی در فقه شیعه، ماه نو و تعیین عید فطر از جهت مصداقی جنبة تقلیدی صرف ندارد؛ البته برخی مراجع تقلید و علمای شیعه معتقدند تعیین عید فطر بر عهدة حاکم شرع است و پیروی از آن بر همة شیعیان حتی مراجعی که نسبت به آن علم ندارند ـ یعنی رؤیت ماه جدید برای آنها ثابت نشده است ـ لازم است؛ هر چند اگر فردی مطمئن شود که آن روز، روز عید نیست، شرعاً نمی‌توان او را از عمل به علم خود بازداشت.
طبق احکام اسلامی در روز عید فطر روزه گرفتن حرام است و پرداخت زکات فطره واجب است. به این ترتیب کسی که موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل است، و بی‌هوش و فقیر و برده نیست، باید برای خودش و کسانی که نان‌خور او هستند، هر نفری یک صاع که گفته می‌شود تقریباً سه کیلو است، از غذاهای معمول در شهرش ـ مانند گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرت ـ به مستحق بدهد؛ و اگر به جای آن پول هم بدهد، کافی است؛ و احتیاط لازم آن است که از غذاهایی که در شهرش معمول نیست، ندهد. زکات فطره از غروب آفتاب شب عید فطر تا ظهر روز عید بایستی پرداخت شود. اگر در این محدوده زمانی فقیری یافت نشود می‌توان مبلغ آن را کنار گذاشت و بعداً آن را پرداخت نمود.
در این روز مسلمانان روزه‌دار در ماه مبارک رمضان، نماز عید فطر را برگزار می‌کنند. این نماز در زمان حضور امام عصر(ع) واجب است و باید به جماعت خوانده شود؛ ولی در زمان ما که امام(ع) غایب هستند، مستحب است و نمازگزاران می‌توانند آن را به جماعت یا فرادی بخوانند. نماز عید فطر در سال اول هجرت واجب شد و مسلمانان در زمان پیامبر اکرم(ص) به جماعت در این نماز شرکت می‌کردند. این نماز پس از رحلت پیامبر اسلام، برای مسلمانان سنت موکده دانسته می‌شود. خطبة پس از نماز عید و شنیدن آن نیز سنت است. نماز عید فطر دو رکعت است. نمازگزار در هر رکعت بعد از خواندن حمد و سوره، سه تکبیر می‌گوید، و بهتر آن است که در رکعت اول پنج تکبیر بگوید و میان هر دو تکبیر یک قنوت بخواند. بعد از تکبیر پنجم تکبیر دیگری می‌گوید و به رکوع می‌رود؛ سپس دو سجده بجا می‌آورد و برمی‌خیزد. در رکعت دوم نمازگزار باید چهار تکبیر بگوید و میان هر دو تکبیر یک قنوت بخواند. بعد از تکبیر چهارم تکبیر دیگری می‌گوید و به رکوع می‌رود. بعد از رکوع دو سجده می‌کند و تشهد می‌خواند و سپس سلام نماز را می‌خواند. در قنوت نماز عید فطر هر دعا و ذکری را می‌توان خواند؛ ولی بهتر است این دعا را بخوانیم:
اللهمَّ اَهْلَ الکبْریاءِ وَ العَظَمَةِ، وَ اَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ، وَ اَهْلَ العَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ اَهْلَ التَّقْوَی وَ المَغْفِرَةِ، اَسْأَلُک بِحَقِّ هذَا الیوْمِ، الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِین عِیداً، وَ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله و سلم ذُخْراً وَ شَرَفاً وَ کرامَةً وَ مَزِیداً، اَنْ تُصلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، و أن تُدْخِلَنِی فِی کلِّ خَیرٍ اَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، و أن تُخْرِجَنِی مِنْ کلِّ سُوءٍ اَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُک عَلَیهِ وَعَلیهِمْ، اللهمَّ اِنِّی اَسْأَلُک خَیرَ ما سَأَلَک بِهِ عِبادُک الصّالِحُونَ، وَاَعُوذُ بِک مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُک المُخْلَصُونَ.
از امام رضا(ع) نقل شده است: «روز فطر، از آن جهت عید قرار داده شده است که مسلمانان، اجتماعی داشته باشند، در آن روز گرد هم آیند، برای خدا بیرون آیند و او را بر نعمت‌هایی که به آنان داده شده است، بستایند؛ و روز عید، روز تجمع، روز خوردن روزه، روز زکات، روز شوق و روز نیایش است؛ و برای آن که اولین روز از سال است که خوردن و آشامیدن در آن حلال است؛ چرا که ماه رمضان، اولین ماه سال نزد اهل حق است. پس خداوند، دوست داشت که در چنین روزی، همایشی داشته باشند تا خدا را حمد و ستایش کنند و در این روز، تکبیر در نماز، از آن روی بیش از روزهای دیگر قرار داده شده که تکبیر، بزرگ‌داشت خداوند و ستایش و ثنای او بر نعمت هدایت است؛ آن گونه که خداوند فرموده است: «تا خداوند را بر این که هدایت‌تان کرد، بزرگ بدارید و باشد که شکر گزارید». و در آن روز، ۱۲ تکبیر قرار داده شده است؛ چون در هر دو رکعت، دوازده تکبیر است. هفت تکبیر در رکعت اول و پنج تکبیر در رکعت دوم قرار داده شده و آن دو، یکسان نشده‌اند؛ چرا که مستحب است نماز واجب، با هفت تکبیر آغاز شود. از این رو در این جا با هفت تکبیر آغاز شده است. و در رکعت دوم، پنج تکبیر است؛ چرا که تکبیرة الاحرام نمازها در شبانه‌روز، پنج تکبیر است، و برای این که تکبیرها در هر دو رکعت، فردْ‌فردْ باشند.»
وقت نماز عید فطر از اول آفتاب است تا ظهر؛ مستحب است که روزه‌دارانِ ماه مبارک رمضان بعد از بلند شدن آفتاب در روز عید فطر، افطار کنند و زکات فطره را بپردازند و بعد نماز عید را بجا آورند.
در کتاب «امالی» اثر شیخ صدوق خطبه‌ای از حضرت علی(ع) در روز عید فطر آمده است که برای روزه‌داران بسیار امید‌بخش است. حضرت می‌فرمایند: «اى مردم! اين روز شما، روزى است كه نيكوكاران در آن پاداش مىگيرند و گنه‌کاران زيان مىبينند؛ و این شبیهترین روز به روز قیامت شماست. پس با خروج از منازل و ره‌سپارى به سوى جايگاه نماز، خروج‌تان را از قبر و رفتن‌تان را به سوى پروردگارتان به ياد آوريد، و با ايستادن در جايگاه نماز، ايستادن در برابر پروردگارتان را ياد كنيد، و با بازگشت به سوى منازل خود، بازگشت‌تان به سوى منازل‌تان در بهشت برين و آتش (جهنم) را متذكر شويد.
اى بندگان خدا! كم‌ترين چيزى كه به زنان و مردان روزه‌دار داده مىشود، اين است كه فرشتهاى در آخرين روز ماه رمضان به آنها ندا مىدهد و مىگويد: هان! بشارت‌تان باد اى بندگان خدا كه گناهان گذشتهتان آمرزيده شد! پس به فكر آيندة خويش باشيد كه چگونه بقية ايام را بگذرانيد؟»
منابع:
ـ روزشمار تاریخ اسلام (ماه‌های رمضان ـ شوال)/ دارالثقلین/ سید تقی واردی
ـ روزشمار تاریخ اسلام/ مؤسسة جهانی سبطین علیهماالسلام
ـ مراقبات ماه رمضان/ دارالحدیث/ محمد محمدی ری‌شهری
ـ امالی الصدوق/ اعلمی/ شیخ صدوق
ـ https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%81%D8%B7%D8%B1
ـhttp://fa.wikishia.net/view/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%81%D8%B7%D8%B1
عید فطر با رؤیت هلال ماه شوال در پایان روز بیست‌ونهم ماه رمضان و یا گذشت ۳۰ روز از اول ماه رمضان ثابت می‌شود. به تلاش برای دیدن هلال ماه استهلال گفته می‌شود. این عمل نیازمند محاسبات نجومی است؛ زیرا ماه قمری ممکن است ۲۹ یا ۳۰ روز باشد و مشاهدة ماه نو گاهی دشوار است. از آن‌جایی که مناسبت‌های دین اسلام بر مبنای گاه‌شمار قمری تنظیم شده است، استهلال کاری است که از نظر اسلام مهم و مستحب محسوب می‌شود. بنا بر نظر مراجع تقلیدِ شیعه اول ماه به چهار یا پنج طریق ثابت می‌شود:
۱ـ خود انسان ماه را ببیند.
۲ـ کسانی که از گفتة آنان یقین یا اطمینان پیدا می‌شود، بگویند ماه را دیده‌ایم.
۳ـ دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‌ایم.
۴ـ ۳۰ روز از اول ماه قبل بگذرد.
۵ـ حاکم شرع حکم کند که اول ماه است.
به طور کلی در فقه شیعه، ماه نو و تعیین عید فطر از جهت مصداقی جنبة تقلیدی صرف ندارد؛ البته برخی مراجع تقلید و علمای شیعه معتقدند تعیین عید فطر بر عهدة حاکم شرع است و پیروی از آن بر همة شیعیان حتی مراجعی که نسبت به آن علم ندارند ـ یعنی رؤیت ماه جدید برای آنها ثابت نشده است ـ لازم است؛ هر چند اگر فردی مطمئن شود که آن روز، روز عید نیست، شرعاً نمی‌توان او را از عمل به علم خود بازداشت.
طبق احکام اسلامی در روز عید فطر روزه گرفتن حرام است و پرداخت زکات فطره واجب است. به این ترتیب کسی که موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل است، و بی‌هوش و فقیر و برده نیست، باید برای خودش و کسانی که نان‌خور او هستند، هر نفری یک صاع که گفته می‌شود تقریباً سه کیلو است، از غذاهای معمول در شهرش ـ مانند گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرت ـ به مستحق بدهد؛ و اگر به جای آن پول هم بدهد، کافی است؛ و احتیاط لازم آن است که از غذاهایی که در شهرش معمول نیست، ندهد. زکات فطره از غروب آفتاب شب عید فطر تا ظهر روز عید بایستی پرداخت شود. اگر در این محدوده زمانی فقیری یافت نشود می‌توان مبلغ آن را کنار گذاشت و بعداً آن را پرداخت نمود.
در این روز مسلمانان روزه‌دار در ماه مبارک رمضان، نماز عید فطر را برگزار می‌کنند. این نماز در زمان حضور امام عصر(ع) واجب است و باید به جماعت خوانده شود؛ ولی در زمان ما که امام(ع) غایب هستند، مستحب است و نمازگزاران می‌توانند آن را به جماعت یا فرادی بخوانند. نماز عید فطر در سال اول هجرت واجب شد و مسلمانان در زمان پیامبر اکرم(ص) به جماعت در این نماز شرکت می‌کردند. این نماز پس از رحلت پیامبر اسلام، برای مسلمانان سنت موکده دانسته می‌شود. خطبة پس از نماز عید و شنیدن آن نیز سنت است. نماز عید فطر دو رکعت است. نمازگزار در هر رکعت بعد از خواندن حمد و سوره، سه تکبیر می‌گوید، و بهتر آن است که در رکعت اول پنج تکبیر بگوید و میان هر دو تکبیر یک قنوت بخواند. بعد از تکبیر پنجم تکبیر دیگری می‌گوید و به رکوع می‌رود؛ سپس دو سجده بجا می‌آورد و برمی‌خیزد. در رکعت دوم نمازگزار باید چهار تکبیر بگوید و میان هر دو تکبیر یک قنوت بخواند. بعد از تکبیر چهارم تکبیر دیگری می‌گوید و به رکوع می‌رود. بعد از رکوع دو سجده می‌کند و تشهد می‌خواند و سپس سلام نماز را می‌خواند. در قنوت نماز عید فطر هر دعا و ذکری را می‌توان خواند؛ ولی بهتر است این دعا را بخوانیم:
اللهمَّ اَهْلَ الکبْریاءِ وَ العَظَمَةِ، وَ اَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ، وَ اَهْلَ العَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ اَهْلَ التَّقْوَی وَ المَغْفِرَةِ، اَسْأَلُک بِحَقِّ هذَا الیوْمِ، الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِین عِیداً، وَ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله و سلم ذُخْراً وَ شَرَفاً وَ کرامَةً وَ مَزِیداً، اَنْ تُصلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، و أن تُدْخِلَنِی فِی کلِّ خَیرٍ اَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، و أن تُخْرِجَنِی مِنْ کلِّ سُوءٍ اَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُک عَلَیهِ وَعَلیهِمْ، اللهمَّ اِنِّی اَسْأَلُک خَیرَ ما سَأَلَک بِهِ عِبادُک الصّالِحُونَ، وَاَعُوذُ بِک مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُک المُخْلَصُونَ.
از امام رضا(ع) نقل شده است: «روز فطر، از آن جهت عید قرار داده شده است که مسلمانان، اجتماعی داشته باشند، در آن روز گرد هم آیند، برای خدا بیرون آیند و او را بر نعمت‌هایی که به آنان داده شده است، بستایند؛ و روز عید، روز تجمع، روز خوردن روزه، روز زکات، روز شوق و روز نیایش است؛ و برای آن که اولین روز از سال است که خوردن و آشامیدن در آن حلال است؛ چرا که ماه رمضان، اولین ماه سال نزد اهل حق است. پس خداوند، دوست داشت که در چنین روزی، همایشی داشته باشند تا خدا را حمد و ستایش کنند و در این روز، تکبیر در نماز، از آن روی بیش از روزهای دیگر قرار داده شده که تکبیر، بزرگ‌داشت خداوند و ستایش و ثنای او بر نعمت هدایت است؛ آن گونه که خداوند فرموده است: «تا خداوند را بر این که هدایت‌تان کرد، بزرگ بدارید و باشد که شکر گزارید». و در آن روز، ۱۲ تکبیر قرار داده شده است؛ چون در هر دو رکعت، دوازده تکبیر است. هفت تکبیر در رکعت اول و پنج تکبیر در رکعت دوم قرار داده شده و آن دو، یکسان نشده‌اند؛ چرا که مستحب است نماز واجب، با هفت تکبیر آغاز شود. از این رو در این جا با هفت تکبیر آغاز شده است. و در رکعت دوم، پنج تکبیر است؛ چرا که تکبیرة الاحرام نمازها در شبانه‌روز، پنج تکبیر است، و برای این که تکبیرها در هر دو رکعت، فردْ‌فردْ باشند.»
وقت نماز عید فطر از اول آفتاب است تا ظهر؛ مستحب است که روزه‌دارانِ ماه مبارک رمضان بعد از بلند شدن آفتاب در روز عید فطر، افطار کنند و زکات فطره را بپردازند و بعد نماز عید را بجا آورند.
در کتاب «امالی» اثر شیخ صدوق خطبه‌ای از حضرت علی(ع) در روز عید فطر آمده است که برای روزه‌داران بسیار امید‌بخش است. حضرت می‌فرمایند: «اى مردم! اين روز شما، روزى است كه نيكوكاران در آن پاداش مىگيرند و گنه‌کاران زيان مىبينند؛ و این شبیهترین روز به روز قیامت شماست. پس با خروج از منازل و ره‌سپارى به سوى جايگاه نماز، خروج‌تان را از قبر و رفتن‌تان را به سوى پروردگارتان به ياد آوريد، و با ايستادن در جايگاه نماز، ايستادن در برابر پروردگارتان را ياد كنيد، و با بازگشت به سوى منازل خود، بازگشت‌تان به سوى منازل‌تان در بهشت برين و آتش (جهنم) را متذكر شويد.
اى بندگان خدا! كم‌ترين چيزى كه به زنان و مردان روزه‌دار داده مىشود، اين است كه فرشتهاى در آخرين روز ماه رمضان به آنها ندا مىدهد و مىگويد: هان! بشارت‌تان باد اى بندگان خدا كه گناهان گذشتهتان آمرزيده شد! پس به فكر آيندة خويش باشيد كه چگونه بقية ايام را بگذرانيد؟»
منابع:
ـ روزشمار تاریخ اسلام (ماه‌های رمضان ـ شوال)/ دارالثقلین/ سید تقی واردی
ـ روزشمار تاریخ اسلام/ مؤسسة جهانی سبطین علیهماالسلام
ـ مراقبات ماه رمضان/ دارالحدیث/ محمد محمدی ری‌شهری
ـ امالی الصدوق/ اعلمی/ شیخ صدوق
ـ https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%81%D8%B7%D8%B1
ـhttp://fa.wikishia.net/view/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%81%D8%B7%D8%B1
ضرورت کار عمیق و گسترده ی رسانه ای برای جلوگیری از شکاف فرهنگی_سیاسی میان ایرانی ها و عراقی ها در ...
