کد مطلب : ۱۴۱۵۲
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس:
عزاداری‌ها را به شكل موجود ايرانی‌ها به لبنان منتقل كردند
اندیشه - جلال بیطرفان: شانزدهمين نشست از دوره دوم نشست‌های عاشورا پژوهی چهل منزل تا اربعين با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدرضا زائری، نويسنده، محقق، روزنامه نگار و صاحب امتياز مجله خيمه برگزار شد.
حجت‌الاسلام محمدرضا زائری در این نشست كه با موضوع «عزاداری در لبنان» در مركز انجمن‌های علمی حوزه و توسط مرکز مطالعات راهبردی خیمه برگزار شد در سخنانی اظهار داشت: «شرایط و اقتضائات تراكم و پیشینه تاریخی و شرایط اجتماعی، سیاسی و ژئوپلوتیكی اینگونه ایجاب می‌كند كه مردم این كشور قبل از اینكه خود را لبنانی بدانند، منصوب به طایفه خود می‌داند.»
وی با بیان اینكه حدود ۱۸ طایفه در لبنان وجود دارد، تصریح كرد: «شیعه در لبنان بزرگترین اقلیت است اما در عین حال دارای بیشترین جمعیت در این كشور نیست.»
این پژوهشگر و محقق با اشاره به اینكه بیش از ۴۰ درصد جمعیت لبنان شیعه است، گفت: «سال‌ها است كه در این خصوص آمارگیری در لبنان انجام نشده است زیرا یكی از نتایج آمارگیری این است كه حقایق شیعه آشكار می‌شود و این چیزی است كه برای خیلی‌ها خوشایند نیست.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس افزود: «البته از ابتدا این گونه نبوده و این میزان شیعه در لبنان وجود نداشته‌اند اما معروف این است كه ابوذر غفاری شیعه را در بلاد شام (كل مناطق فلسطین، لبنان و سوریه) گسترش داد.»
زائری تصریح كرد: «ابوذر غفاری را به منطقه‌ای كه سوریه فعلی است تبعید كردند كه در همانجا شروع به گسترش تشیع نمود، وقتی خبر به عثمان رسید او را به لبنان فعلی تبعید كردند كه البته ابوذر كار خود را از آنجا شروع كردند.»
وی با اشاره به تاریخچه‌ای از ورود تشیع به لبنان اظهار داشت: لبنان نخستین منطقه‌ای است كه تشیع در آنجا حتی قبل از ایران و عراق گشترش پیدا كرد.
صاحب امتیاز مجله خیمه همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینكه معروف است كاروان حسینی بعد از اسارت از منطقه لبنان عبور داده شدند، اذعان داشت: «الان ما در لبنان در بعلبك هم مزار دختر بزگوار حضرت سیدالشهدا(ع) را داریم كه دارای ویژگی‌ها خاص معنوی است و هم مسجد مقام راس الحسین را داریم.»
زائری افزود: «بر اساس پیشینه تاریخی عزاداری در لبنان در دوره آل بویه و بعد فاطمیون، آزادی زیادی برای شیعه به وجود آمد و روز عاشورا بزرگ داشته شد و عزاداری رونق گرفت.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس با بیان اینكه در دوره ایوبیان محدودیت‌ها در عزاداری‌ها جدی‌تر بود، تاكید كرد: «در این زمان سختی‌گیری‌های اهل سنت به جایی رسید كه عزاداری‌ها پنهان انجام می‌شده است.»
این محقق و پژوهشگر ادامه گفت: «البته این سخت‌گیری‌ها از جهاتی نسبت به قبل كمتر شد، زیرا با تقسیم ممالك، با تصمیم والی هر منطقه، ممكن بود گاهی سخت‌گیری كمتر و گاهی بیشتر شود.»
این روزنامه‌نگار با بیان اینكه در چند دوره تاریخی تحریك‌ها در لبنان علیه قتل و غارت شیعه به اوج خود می‌رسد، ابراز داشت: «در این دوره بود كه عده زیادی از شیعیان تغییر مكان داده، عده زیادی تقیه كرده و عده زیادی تغییر مذهب داده‌اند.»
وی با اشاره به اینكه نخستین‌بار عزاداری‌ها به شكل موجود را ایرانی‌ها به لبنان منتقل كردند، تاکید کرد: «بیشترین تاثیر را ایرانی‌ها و عراقی‌ها در سبك و شیوه عزادرای در لبنان دارند، بدین صورت كه معمولا مداحی‌ها، سخنرانی‌ها، كتاب‌ها و... از ایران و عراق به لبنان منتقل می‌شود.»
زائری با بیان اینكه نخستین كسی كه در آغاز قرن بیستم عزاداری را در لبنان علنی كرده مرحوم شرف‌الدین بوده است، افزود: «تا قبل از آن جرات برگزاری عزاداری به شكل علنی وجود نداشته است.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس سه عنصر را در تغییر وضعیت شیعه در لبنان بسیار مهم ارزیابی كرد و گفت: «این سه جریان باعث می‌شود شیعه گسترش پیدا كند و از موقعیت‌ها و جایگاه‌های اجتماعی بهره‌مند شود به گونه‌ای كه امروز حزب‌الله به عنوان قدرت اول درمنطقه و در معادلات جهانی مطرح است.»
این پژوهشگر حوزوی نخستین حركت برجسته برای احیا شیعه در لبنان را حركت امام موسی‌صدر از قم به لبنان ذكر كرد و افزود: «آمدن امام موسی‌صدر از قم به لبنان و جنوب لبنان آغاز احیا شیعه به شكل اجتماعی و وسیع است كه این اتفاق شروع بسیاری از اتفاقات دیگر است.»
وی تاسیس مجلس اسلامی شیعه، حركت محرومین و ایجاد روحیه در جوانان شیعه را از جمله آثار حضور امام موسی‌صدر در لبنان برشمرد و گفت: تلاش امام موسی‌صدر باعث شد، شیعیان كه تا آن زمان مورد محرومیت قرار گرفته بودند خود را جزئی از این جامعه به شمار بیاورد.
زائری با بیان اینكه یكی دیگر از عوامل بزرگ و عمومی‌تر تاثیر گذار در فضای سیاسی و اجتماعی لبنان، انقلاب اسلامی ایران و قیام امام خمینی بوده است اذعان داشت: «تاسی شیعیان به انقلاب ایران باعث شد شیعه به صورت جدی در لبنان احیا شود و به شكل وسیعی گسترده شود.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس عنصر سوم در تغییر وضعیت شیعه در لبنان را مقاومت مسلحانه شیعه دانست و ابراز داشت: «تبلور این حركت امروز در حزب‌الله لبنان نمود پیدا كرده است.»
این نویسنده و محقق در ادامه افزود: «امروز، روز عاشورا به عنوان تعطیل رسمی در كل طوائف و در كل لبنان جای خود را باز كرده است این در حالیست که پیش از این شیعیان مجبور بودند در خفا عزاداری كنند.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: «در عزاداری‌های مرسوم فعلی، بیشترین چیزی كه در لبنان به چشم می‌آید دو مسئله است؛ یكی مجالس عزاداری كه قالب آن مقتل‌خوانی است و از قدیم بوده و به مرور شكل جدیدی به خود گرفته است و دیگری قمه‌زنی است.»
زائری با بیان اینكه بحث قمه‌زنی در لبنان خیلی برجسته است، ابراز داشت: «قمه‌زنی در دوره‌ای همراه با تعزیه و شبیه‌خوانی توسط ایرانی‌ها وارد لبنان می‌شود و امروز بیشترین چیزی كه در عزاداری‌ها شعیان در لبنان به چشم می‌آید همین قمه‌زنی است.»
وی افزود: «با شكل‌گیری رسانه‌های جدید، قمه‌زنی جذاب‌ترین سوژه برای تهیه خبر، گزارش و عكس به شمار می‌رود و چون با شكل و قالب خاصی انجام می‌شود بسیار به آن توجه می‌شود.»
صاحب امتیاز مجله خیمه، از شبكه تلوزیونی المنار به عنوان شبكه‌ای گسترده، قوی و موفق یاد کرد و افزود: برخی از شبكه‌های رادیویی نیز در جهت‌دهی به نوع و شكل عزاداری‌ها و فعالیت‌های شیعیان در لبنان بسیار موثر بوده‌اند.
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح‌القدس از ویژگی‌های بحث عزاداری در لبنان به حضور مسحیان و غیر مسلمانان در مراسم عزاداری شیعیان اشاره کرد و گفت: «البته حال و هوای این مجالس با مجالس ما بسیار متفاوت است.»
زائری با تاکید بر اینكه حضور حزب الله توانسته شكل عزاداری‌های شیعه در لبنان را جهت‌دهی كند، افزود: «اگر این خلا به درستی بیان شود عظمت و بزرگی حزب‌الله و ایران بیش از گذشته مشخص می‌شود.»
وی در ادامه به نقاط مشابه در بین مسیحیان و شیعیان اشاره كرد و گفت: «زیرساخت‌هایی در فضای لبنان وجود دارد كه فهم عزاداری و فهم نهضت امام حسین(ع) را برای مسیحیان آسان می‌كند كه از آن جمله به سبك عزاداری، بحث فداشدن و شهادت می‌توان اشاره كرد.»
این روزنامه‌نگار در بخش دیگری از سخنان خود به سبك زندگی دینی در ایام محرم اشاره كرد و افزود: «سبك زندگی شیعیان در لبنان در سه بخش خوردن و آشامیدن، پوشش و ظاهر و عادات و آداب تقسیم می‌شود.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس، پخش غذای نذری، ذكر نام امام حسین(ع) موقع نوشیدن آب، توجه به جایگاه و ارزش سقایت، مراعات كسی كه آب می‌نوشد، خودداری از خرید و مصرف شیرینی، تلاش برای كمتر غذا خوردن، اهتمام به خوردن غذا در هیئت‌ها و توجه به چای در مراسم عزاداری از جمله مواردی ذكر كرد كه در خوردن و آشامیدن در ایام محرم در بین شیعیان لبنان مورد توجه قرار می‌گیرد.
زائری همچنین پوشیدن لباس مشكی، نصب پارچه‌های مشكی و رنگی، برپا كردن پرچم‌های رنگی با شعارهای عزاداری، استفاده از شال عزا، استفاده از پیشانی‌بند با شعار، تسبیح تربت، استفاده از مچ‌بند در عزاداری، به دست كردن انگشتر عقیق با شعاری متناسب به آن ایام، استفاده از نشانه‌های سینه، خاك و گل به سر و صورت مالیدن، پای برهنه شدن، نتراشیدن ریش، عدم استفاده از رنگ‌های شاد در لباس و پوشش، استفاد از برچسب‌های مختلف در ماشین‌ها و جاهای دیگر و نصب و برافراشتن پرچم‌های كوچك مذهبی را نیز از جمله مواردی ذكر كرد كه در ظاهر و پوشش در ایام محرم در بین شیعیان لبنان مرسوم است.
این محقق و پژوهشگر گفت: «نحوه سلام دادن در پایان نماز، سینه‌زنی به عنوان شاخص‌ترین و قدیمی‌ترین نماد، گریه‌كردن، برپایی مجالس، جمع‌آوری كمك‌های مالی و نذری، خدمت در مجالس عزاداری، ترك كارهای مهم و خرید و فروش، نامگذاری نوزادی كه در این ایام متولد می‌شود به نام‌های حسین و عباس و... ، روضه خوانی بر سرجنازه میت، زیارت از راه دور در مجالس، زیارت امامزادگان و اولیا خدا برای كسانی كه دسترسی ندارند، تحیت با اشاره به مصیبت سیدالشهدا(ع) در رفتارهای روزمره، لعن و نفرین به قاتلان سیدالشهدا، سجده بر تربت، استفاده از سی‌دی‌های صوتی مراسم عزاداری و مداحی، مراقبت نسبت به گناه و رفتارهای ناشایست در ایام محرم و به خصوص عاشورا، مراقب‌های اخلاقی و عمومی برای حفظ فضای معنوی نیز از جمله آداب و عاداتی است كه در ایام محرم به ویژه در روز عاشورا به شدت از سوی شیعیان لبنان مورد توجه قرار می‌گیرد.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس در پایان سخنان خود به سه كتاب در حوزه عزاداری و پیشینه آن در لبنان اشاره كرد و گفت: «بخش‌های عمده‌ای از كتاب‌های «جریان اصلاحات شیعه» و «رفتارها، عادت‌ها و سنت‌ها در لبنان» و «مطالعه جامعه شناختی مقایسه‌ای بین كاركرد اجتماعی شعائر دینی بین اسلام و مسحیت» به بحث ریشه‌های عزاداری، عاشورا، عادات و رفتار شیعیان در ایام محرم، روزآمد كردن مفهوم عزاداری سنتی در دنیای امروز و ... می‌پردازد.»
مدیر مركز مطالعات راهبردی خیمه نیز در این نشست در سخنانی با اشاره به اینكه مفاهیم عاشورا و كربلا، عزاداری و توسل مفاهیمی به گستره و پهنای تاریخ هستند، تصریح كرد: «باید این مفاهیم و معانی را یكبار دیگر به اصل خودش بازگردانیم و با تحقیق و پژوهش به طور شفاف و زلال این مفاهیم را نه تنها برای خودمان بلكه در عرصه بین‌المللی بازتولید كنیم.»
حجت‌الاسلام والمسلمین وافی تاكید كرد: «باید بین حوزه پژوهش و حوزه اجرا در موضوعی چون عاشورا و كربلا پیوند عمیق و ناگسستنی ایجاد كرد تا این مفاهیم و معانی بتواند در عرصه بین‌المللی قابل استفاده باشد.»
در پایان این نشست حجت الاسلام مرتضی وافی، مدیر مركز مطالعات راهبردی خیمه و دبیر شورای عالی فرهنگی مسجد مقدس جمکران با اهدا لوح سپاسی از خدمات حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدرضا زائری، نویسنده، محقق، روزنامه‌نگار تقدیر كرد.
این نشست‌ها در قم، بلوار جمهوری، كوچه شماره ۲، اولین فرعی سمت چپ، ساختمان انجمن‌های علمی حوزه برگزار می‌شود.
همچنین، كلیه علاقه‌مندان به مباحث عاشوراپژوهی می‌توانند در این نشست‌ها شركت كنند و برای كسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن ۷۷۵۱۴۲۳-۰۲۵۱ تماس بگیرند.
حجت‌الاسلام محمدرضا زائری در این نشست كه با موضوع «عزاداری در لبنان» در مركز انجمن‌های علمی حوزه و توسط مرکز مطالعات راهبردی خیمه برگزار شد در سخنانی اظهار داشت: «شرایط و اقتضائات تراكم و پیشینه تاریخی و شرایط اجتماعی، سیاسی و ژئوپلوتیكی اینگونه ایجاب می‌كند كه مردم این كشور قبل از اینكه خود را لبنانی بدانند، منصوب به طایفه خود می‌داند.»
وی با بیان اینكه حدود ۱۸ طایفه در لبنان وجود دارد، تصریح كرد: «شیعه در لبنان بزرگترین اقلیت است اما در عین حال دارای بیشترین جمعیت در این كشور نیست.»
این پژوهشگر و محقق با اشاره به اینكه بیش از ۴۰ درصد جمعیت لبنان شیعه است، گفت: «سال‌ها است كه در این خصوص آمارگیری در لبنان انجام نشده است زیرا یكی از نتایج آمارگیری این است كه حقایق شیعه آشكار می‌شود و این چیزی است كه برای خیلی‌ها خوشایند نیست.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس افزود: «البته از ابتدا این گونه نبوده و این میزان شیعه در لبنان وجود نداشته‌اند اما معروف این است كه ابوذر غفاری شیعه را در بلاد شام (كل مناطق فلسطین، لبنان و سوریه) گسترش داد.»
زائری تصریح كرد: «ابوذر غفاری را به منطقه‌ای كه سوریه فعلی است تبعید كردند كه در همانجا شروع به گسترش تشیع نمود، وقتی خبر به عثمان رسید او را به لبنان فعلی تبعید كردند كه البته ابوذر كار خود را از آنجا شروع كردند.»
وی با اشاره به تاریخچه‌ای از ورود تشیع به لبنان اظهار داشت: لبنان نخستین منطقه‌ای است كه تشیع در آنجا حتی قبل از ایران و عراق گشترش پیدا كرد.
صاحب امتیاز مجله خیمه همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینكه معروف است كاروان حسینی بعد از اسارت از منطقه لبنان عبور داده شدند، اذعان داشت: «الان ما در لبنان در بعلبك هم مزار دختر بزگوار حضرت سیدالشهدا(ع) را داریم كه دارای ویژگی‌ها خاص معنوی است و هم مسجد مقام راس الحسین را داریم.»
زائری افزود: «بر اساس پیشینه تاریخی عزاداری در لبنان در دوره آل بویه و بعد فاطمیون، آزادی زیادی برای شیعه به وجود آمد و روز عاشورا بزرگ داشته شد و عزاداری رونق گرفت.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس با بیان اینكه در دوره ایوبیان محدودیت‌ها در عزاداری‌ها جدی‌تر بود، تاكید كرد: «در این زمان سختی‌گیری‌های اهل سنت به جایی رسید كه عزاداری‌ها پنهان انجام می‌شده است.»
این محقق و پژوهشگر ادامه گفت: «البته این سخت‌گیری‌ها از جهاتی نسبت به قبل كمتر شد، زیرا با تقسیم ممالك، با تصمیم والی هر منطقه، ممكن بود گاهی سخت‌گیری كمتر و گاهی بیشتر شود.»
این روزنامه‌نگار با بیان اینكه در چند دوره تاریخی تحریك‌ها در لبنان علیه قتل و غارت شیعه به اوج خود می‌رسد، ابراز داشت: «در این دوره بود كه عده زیادی از شیعیان تغییر مكان داده، عده زیادی تقیه كرده و عده زیادی تغییر مذهب داده‌اند.»
وی با اشاره به اینكه نخستین‌بار عزاداری‌ها به شكل موجود را ایرانی‌ها به لبنان منتقل كردند، تاکید کرد: «بیشترین تاثیر را ایرانی‌ها و عراقی‌ها در سبك و شیوه عزادرای در لبنان دارند، بدین صورت كه معمولا مداحی‌ها، سخنرانی‌ها، كتاب‌ها و... از ایران و عراق به لبنان منتقل می‌شود.»
زائری با بیان اینكه نخستین كسی كه در آغاز قرن بیستم عزاداری را در لبنان علنی كرده مرحوم شرف‌الدین بوده است، افزود: «تا قبل از آن جرات برگزاری عزاداری به شكل علنی وجود نداشته است.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس سه عنصر را در تغییر وضعیت شیعه در لبنان بسیار مهم ارزیابی كرد و گفت: «این سه جریان باعث می‌شود شیعه گسترش پیدا كند و از موقعیت‌ها و جایگاه‌های اجتماعی بهره‌مند شود به گونه‌ای كه امروز حزب‌الله به عنوان قدرت اول درمنطقه و در معادلات جهانی مطرح است.»
این پژوهشگر حوزوی نخستین حركت برجسته برای احیا شیعه در لبنان را حركت امام موسی‌صدر از قم به لبنان ذكر كرد و افزود: «آمدن امام موسی‌صدر از قم به لبنان و جنوب لبنان آغاز احیا شیعه به شكل اجتماعی و وسیع است كه این اتفاق شروع بسیاری از اتفاقات دیگر است.»
وی تاسیس مجلس اسلامی شیعه، حركت محرومین و ایجاد روحیه در جوانان شیعه را از جمله آثار حضور امام موسی‌صدر در لبنان برشمرد و گفت: تلاش امام موسی‌صدر باعث شد، شیعیان كه تا آن زمان مورد محرومیت قرار گرفته بودند خود را جزئی از این جامعه به شمار بیاورد.
زائری با بیان اینكه یكی دیگر از عوامل بزرگ و عمومی‌تر تاثیر گذار در فضای سیاسی و اجتماعی لبنان، انقلاب اسلامی ایران و قیام امام خمینی بوده است اذعان داشت: «تاسی شیعیان به انقلاب ایران باعث شد شیعه به صورت جدی در لبنان احیا شود و به شكل وسیعی گسترده شود.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس عنصر سوم در تغییر وضعیت شیعه در لبنان را مقاومت مسلحانه شیعه دانست و ابراز داشت: «تبلور این حركت امروز در حزب‌الله لبنان نمود پیدا كرده است.»
این نویسنده و محقق در ادامه افزود: «امروز، روز عاشورا به عنوان تعطیل رسمی در كل طوائف و در كل لبنان جای خود را باز كرده است این در حالیست که پیش از این شیعیان مجبور بودند در خفا عزاداری كنند.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: «در عزاداری‌های مرسوم فعلی، بیشترین چیزی كه در لبنان به چشم می‌آید دو مسئله است؛ یكی مجالس عزاداری كه قالب آن مقتل‌خوانی است و از قدیم بوده و به مرور شكل جدیدی به خود گرفته است و دیگری قمه‌زنی است.»
زائری با بیان اینكه بحث قمه‌زنی در لبنان خیلی برجسته است، ابراز داشت: «قمه‌زنی در دوره‌ای همراه با تعزیه و شبیه‌خوانی توسط ایرانی‌ها وارد لبنان می‌شود و امروز بیشترین چیزی كه در عزاداری‌ها شعیان در لبنان به چشم می‌آید همین قمه‌زنی است.»
وی افزود: «با شكل‌گیری رسانه‌های جدید، قمه‌زنی جذاب‌ترین سوژه برای تهیه خبر، گزارش و عكس به شمار می‌رود و چون با شكل و قالب خاصی انجام می‌شود بسیار به آن توجه می‌شود.»
صاحب امتیاز مجله خیمه، از شبكه تلوزیونی المنار به عنوان شبكه‌ای گسترده، قوی و موفق یاد کرد و افزود: برخی از شبكه‌های رادیویی نیز در جهت‌دهی به نوع و شكل عزاداری‌ها و فعالیت‌های شیعیان در لبنان بسیار موثر بوده‌اند.
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح‌القدس از ویژگی‌های بحث عزاداری در لبنان به حضور مسحیان و غیر مسلمانان در مراسم عزاداری شیعیان اشاره کرد و گفت: «البته حال و هوای این مجالس با مجالس ما بسیار متفاوت است.»
زائری با تاکید بر اینكه حضور حزب الله توانسته شكل عزاداری‌های شیعه در لبنان را جهت‌دهی كند، افزود: «اگر این خلا به درستی بیان شود عظمت و بزرگی حزب‌الله و ایران بیش از گذشته مشخص می‌شود.»
وی در ادامه به نقاط مشابه در بین مسیحیان و شیعیان اشاره كرد و گفت: «زیرساخت‌هایی در فضای لبنان وجود دارد كه فهم عزاداری و فهم نهضت امام حسین(ع) را برای مسیحیان آسان می‌كند كه از آن جمله به سبك عزاداری، بحث فداشدن و شهادت می‌توان اشاره كرد.»
این روزنامه‌نگار در بخش دیگری از سخنان خود به سبك زندگی دینی در ایام محرم اشاره كرد و افزود: «سبك زندگی شیعیان در لبنان در سه بخش خوردن و آشامیدن، پوشش و ظاهر و عادات و آداب تقسیم می‌شود.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس، پخش غذای نذری، ذكر نام امام حسین(ع) موقع نوشیدن آب، توجه به جایگاه و ارزش سقایت، مراعات كسی كه آب می‌نوشد، خودداری از خرید و مصرف شیرینی، تلاش برای كمتر غذا خوردن، اهتمام به خوردن غذا در هیئت‌ها و توجه به چای در مراسم عزاداری از جمله مواردی ذكر كرد كه در خوردن و آشامیدن در ایام محرم در بین شیعیان لبنان مورد توجه قرار می‌گیرد.
زائری همچنین پوشیدن لباس مشكی، نصب پارچه‌های مشكی و رنگی، برپا كردن پرچم‌های رنگی با شعارهای عزاداری، استفاده از شال عزا، استفاده از پیشانی‌بند با شعار، تسبیح تربت، استفاده از مچ‌بند در عزاداری، به دست كردن انگشتر عقیق با شعاری متناسب به آن ایام، استفاده از نشانه‌های سینه، خاك و گل به سر و صورت مالیدن، پای برهنه شدن، نتراشیدن ریش، عدم استفاده از رنگ‌های شاد در لباس و پوشش، استفاد از برچسب‌های مختلف در ماشین‌ها و جاهای دیگر و نصب و برافراشتن پرچم‌های كوچك مذهبی را نیز از جمله مواردی ذكر كرد كه در ظاهر و پوشش در ایام محرم در بین شیعیان لبنان مرسوم است.
این محقق و پژوهشگر گفت: «نحوه سلام دادن در پایان نماز، سینه‌زنی به عنوان شاخص‌ترین و قدیمی‌ترین نماد، گریه‌كردن، برپایی مجالس، جمع‌آوری كمك‌های مالی و نذری، خدمت در مجالس عزاداری، ترك كارهای مهم و خرید و فروش، نامگذاری نوزادی كه در این ایام متولد می‌شود به نام‌های حسین و عباس و... ، روضه خوانی بر سرجنازه میت، زیارت از راه دور در مجالس، زیارت امامزادگان و اولیا خدا برای كسانی كه دسترسی ندارند، تحیت با اشاره به مصیبت سیدالشهدا(ع) در رفتارهای روزمره، لعن و نفرین به قاتلان سیدالشهدا، سجده بر تربت، استفاده از سی‌دی‌های صوتی مراسم عزاداری و مداحی، مراقبت نسبت به گناه و رفتارهای ناشایست در ایام محرم و به خصوص عاشورا، مراقب‌های اخلاقی و عمومی برای حفظ فضای معنوی نیز از جمله آداب و عاداتی است كه در ایام محرم به ویژه در روز عاشورا به شدت از سوی شیعیان لبنان مورد توجه قرار می‌گیرد.»
نویسنده کتاب پدر، پسر، روح القدس در پایان سخنان خود به سه كتاب در حوزه عزاداری و پیشینه آن در لبنان اشاره كرد و گفت: «بخش‌های عمده‌ای از كتاب‌های «جریان اصلاحات شیعه» و «رفتارها، عادت‌ها و سنت‌ها در لبنان» و «مطالعه جامعه شناختی مقایسه‌ای بین كاركرد اجتماعی شعائر دینی بین اسلام و مسحیت» به بحث ریشه‌های عزاداری، عاشورا، عادات و رفتار شیعیان در ایام محرم، روزآمد كردن مفهوم عزاداری سنتی در دنیای امروز و ... می‌پردازد.»
مدیر مركز مطالعات راهبردی خیمه نیز در این نشست در سخنانی با اشاره به اینكه مفاهیم عاشورا و كربلا، عزاداری و توسل مفاهیمی به گستره و پهنای تاریخ هستند، تصریح كرد: «باید این مفاهیم و معانی را یكبار دیگر به اصل خودش بازگردانیم و با تحقیق و پژوهش به طور شفاف و زلال این مفاهیم را نه تنها برای خودمان بلكه در عرصه بین‌المللی بازتولید كنیم.»
حجت‌الاسلام والمسلمین وافی تاكید كرد: «باید بین حوزه پژوهش و حوزه اجرا در موضوعی چون عاشورا و كربلا پیوند عمیق و ناگسستنی ایجاد كرد تا این مفاهیم و معانی بتواند در عرصه بین‌المللی قابل استفاده باشد.»
در پایان این نشست حجت الاسلام مرتضی وافی، مدیر مركز مطالعات راهبردی خیمه و دبیر شورای عالی فرهنگی مسجد مقدس جمکران با اهدا لوح سپاسی از خدمات حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدرضا زائری، نویسنده، محقق، روزنامه‌نگار تقدیر كرد.
این نشست‌ها در قم، بلوار جمهوری، كوچه شماره ۲، اولین فرعی سمت چپ، ساختمان انجمن‌های علمی حوزه برگزار می‌شود.
همچنین، كلیه علاقه‌مندان به مباحث عاشوراپژوهی می‌توانند در این نشست‌ها شركت كنند و برای كسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن ۷۷۵۱۴۲۳-۰۲۵۱ تماس بگیرند.
